Terrsz Trkiye yolunda, asl ve derinlikli sorun, fesh ve silahszlanma sonras terr rgt yneticileri bata olmak zere militanlarn nasl rehabilite edilecei ve ABD bata olmak zere uluslararas glerin bu durumu ne kadar hazmedebileceidir.

Prof. Dr. Ali Gr/Gaziantep niversitesi retim yesi

Trk ve Krt halklar, tarih boyunca ayn corafyay paylam, zaman zaman i birlii iinde olmu, zaman zaman da siyasal atmalara sahne olmu iki kadim topluluktur.

slam ncesi dnemde corafi mesafe ve kltrel farkllklar nedeniyle dorudan bir Trk-Krt ilikisi ok snrl olmutur. Ancak Sasanler dneminde bu durum deimi ve Orta Asya'dan gelen Trk boylar ran corafyasndaki Krtlerle ilk yakn temaslarn kurmulardr.

7. yzylda Krtler, Arap ordularyla temasa geerek Trklerden ok daha nce slam' kabul etmilerdir. Trkler ise 9. yzyldan itibaren Mslman olmaya balamlardr.Abbsler dneminde her iki halk da slam ordular iinde grev alm, zamanla birbirleriyle daha yakn ilikiler gelitirmitir.

11. yzylda Byk Seluklu Sultan Alparslan komutasnda Trklere kalc olarak Anadolu'nun kapsn aan 1071 Malazgirt Zaferine giden yolda Krtler ok nemli destek vermilerdir. Zira bu zorlu seferde Dou Anadolu'daki Krt beyleri, Sultan Alparslan'a askeri, istihbari ve lojistik destek vermilerdir. Her ne kadar savan sonuna doru saf deitirip Sultan Alparslan'n tarafna geseler de Uz ve Peenek Trkleri Bizans saflarnda Sultan Alparslan'a kar paral asker olarak savamlardr. Bu Trk-Krt ittifak Anadolu'nun Trkleme ve slamlama srecini hzlandrmtr. Zafer sonras Seluklular da Krt airetlerine yar zerk yaplarla blge ynetiminde yer vermilerdir. ii mezhep anlayn benimseyen Fatimiler, Hamedaniler, Karamatiler ve Bveyhiler'in gl olduu ii yzylnda Snni Seluklu Trkleri ile Snni Krtler g birlii yaparak tarihin akn deitirmilerdir.

12. yzylda Krt asll bir komutan olan Selahaddin Eyybi, Zengi Devleti Sultan Nureddin Zengi'nin hamiliinde yetimi, Fatimiler'in bakenti Msr' zapt ederek smaili ii Fatimi Halifeliine son vermi, iiliin en nemli eitim merkezi olan Ezher'i Snniliin en nemli merkezlerinden biri yapm ve zamanla zayflayan Zengi Devletinin yerine Eyybi Devletini kurmutur. Selahaddin Eyybi'nin slam dnyasndaki birletirici rol, Trk-Krt ilikilerinde de i birlii zeminini glendirmitir. 88 yldr Hallar'n zulm altnda inleyen Kuds' Trklerin de desteiyle yeniden slam beldesi yapm ve huzur getirmitir.

Yavuz'un Krt beyleriyle ittifak

Her ikisi de Trk asll olan Snni Osmanllar ile ii Safevler arasnda 16. yzylda yaanan rekabet, zellikle Dou Anadolu'daki Krt airetlerini nemli bir konuma getirmitir. Safevi Sultan ah smail'e en byk destek Anadolu'daki Kzlba Trkmenlerden gelmitir. Bu durum karsnda 1514 aldran Sava ncesi Osmanl Sultan Yavuz Sultan Selim de ah smail'in ii yaylmaclndan rahatsz olan Krt Beylerine gitmi, Krt alim ve devlet adam dris-i Bitlis araclyla Krt beyleriyle ittifak kurarak zafer kazanmtr. aldran Zaferi sonras Osmanl, Krtlere zerk ynetim alanlar salayarak dou snrlarn Safev i etkisine kar korumutur. aldran Zaferi, hem Osmanl'nn douda glenmesini hem de Trk-Krt ittifaknn kurumsallamasn salamtr.

Osmanl'nn zamanla zayflamas ve 19. yzylda merkezileme politikalar neticesinde Tanzimat Fermanyla birlikte Krt beylerinin zerklii sona erdirilmitir. Osmanl bu dnemde Krt beylerini kontrol altna almak iin sert nlemler alm, bu da Trk-Krt ilikilerinde bir krlmaya neden olmutur. Bu durum, 1847 ylndaki Bedirhan Bey syannda olduu gibi baz Krt beylerinin ayaklanmasna sebep olmusa da ou........

© Açık Görüş