“Türk Özel Sektöründe Reform Ýhtiyacý” dördüncü sanayi devriminin yaþandýðý bir süreçte hala güncelliðini koruyan bir mesele. En önemli yansýmasý maliyetleri düþük kredi talebi olan zihinsel reform ihtiyacý, liberal piyasa þartlarýnýn daha fazla öncelenmesiyle aþýlabilir. Karlýlýk düzeyleri yüksek ve ihracata odaklý þirket sayýsýndaki artýþ da bunun bir göstergesi olarak okunabilir.

Dr. Deniz Ýstikbal/ Medipol Üniversitesi

Küresel ekonomi içerisinde gelirin büyük çoðunluðunu elinde bulunduranlar özel sektör firmalarýdýr. Þirketler üretim, istihdam ve yatýrým gibi olgularla milli gelire ciddi anlamda katký sunar ve toplam çýktý düzeyinin büyük çoðunluðunu oluþturur. Ülkelere göre deðiþmekle birlikte kamunun yani devletlerin milli gelir içerisindeki paylarý özel sektöre kýyasla daha azdýr. Örneðin toplumun genelinin tartýþmalarýna kýyasla kamu toplam milli gelirin yüzde 30-35 civarýný oluþturur. Geri kalan miktar özel sektör tarafýndan meydana getirilir. Kamu kurumlarý yaptýklarý yönlendirme ve teþviklerle özel sektörü destekler. Bu destekleme vatandaþlarýn vergileri üzerinden yapýlýrken kamu gelir daðýlýmýný düzeltici etki yaratabilir. Verilen sosyal yardýmlar ve ücretsize yakýn saðlýk hizmetleri bunun önemli bir göstergesidir. Kriz dönemlerinde ise yaþanan olumsuzluklarýn çözümü için genel kabuller kamunun aksiyon almasý gerektiðini söyler. Birçok ülkede geçerli olan kabul devletlerin ilk ortaya çýkýþýna kadar götürülebilecek tarihsel örnekler içerir. Ýktisat teorileri de benzer þekilde kamunun farklý þekillerde iktisadi krizlere müdahil olmasýný ve durumu iyileþtirmesi gerektiðine vurgu yapar. Buradan hareketle Türkiye örneði sürecin anlaþýlmasý için daha iyi þekilde analiz edilebilir. IMF'e göre 2024'te milli gelirin yüzde 34'ü kamu tarafýndan kullanýldý veya yaratýldý. Buda yaklaþýk 449 milyar dolarlýk rakama iþaret ediyor.

Kamunun meydana getirdiði harcama kapasitesinin dýþýnda kalan milli gelir ise aðýrlýklý olarak özel sektör firmalarý ve bireyler tarafýndan meydana getirildi. 2024'te kamu (449 milyar dolar) ve tarým (82 milyar dolar) sektörleri dýþarýda býrakýldýðýnda 791 milyar dolarlýk bir gelir kalýyor. Bu gelirin çoðunluðunu özel sektör kontrol ediyor veya yaratýlmasýna öncülük yapýyor. 791 milyar dolarlýk milli gelir çýktýsýnýn büyük çoðunluðunu da en büyük 5 bin firma kontrol altýnda tutuyor. Bu firmalarýn çoðunluðu da TÜSÝAD olarak isimlendirilen þirketler grubu tarafýndan kontrol ediliyor. Kamu dýþý milli gelirin yüzde 50'sini, enerji ithalatý hariç dýþ ticaretin yüzde 85'sini, kayýtlý istihdamýn (kamu ve tarým hariç) yüzde 50'sini ve kurumlar vergisinin yüzde........

© Açık Görüş