Bugün 102 yaşında olan Cumhuriyet, sadece bir rejim değil; bir zihniyet devrimidir.

Ama çoğu zaman 29 Ekim 1923 gecesini tarih kitaplarında kuru bir cümleyle okuruz: “Türkiye Cumhuriyeti ilan edildi.”

Oysa o cümlenin ardında bir çağın bütün çelişkileri, korkuları, umutları ve hesapları saklıdır.

Birinci Dünya Savaşı biteli beş yıl olmuştu.

Avrupa haritası darmadağındı:

İmparatorluklar çökmüş, monarşiler yıkılmış, ideolojiler sahneye çıkmıştı.

Rusya’da Bolşevikler yükseliyor, İtalya’da Mussolini yürüyordu.

Almanya Versailles’ın aşağılayıcı şartları altında öfkeyle kaynıyordu.

Demokrasi kırılgandı, barış yorgundu, insanlık tükenmişti.

Tam bu dönemde, Osmanlı’nın külleri arasında genç bir lider çıkıp “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” dedi.

Bu söz sadece İstanbul’daki saraya değil, Batı dünyasındaki tüm otoritelere meydan okumaydı.

1923 Türkiye’si askeri zaferin değil, yorgun bir bilincin ürünüdür.

Ülke nüfusu 13 milyondu; erkeklerin çoğu savaşlarda yitirilmişti.

Şehirler harap, ekonomi çökmüş, okuryazar oranı yüzde 5’in altındaydı.

Devletin ordusu vardı ama kurumu yoktu.

Memleket adeta “devletleşmeyi” yeniden öğrenmek zorundaydı.

Mustafa Kemal Paşa bu tabloyu bütün çıplaklığıyla görüyordu.

Cumhuriyet ilanı, bir........

© 10 Haber