İran, o dönemki adıyla Persia, modernleşme dinamiklerini Osmanlı’dan ortalama 50 yıl geç hissetmişti. Osmanlı’nın sıkıştırmasıyla Batı, düdüklü tencere gibi patlamış ve Eski Dünyada ilk ve yıkıcı etkileri Osmanlı İmparatorluğu’nun üzerine olmuştu.

İran, Batı medeniyetinin düdüklü tencere gibi patlaması esnasında ikincil dairede kalmış, bundan dolayı hem daha az etkilenmiş, hem de modernleşme süreçlerine Osmanlı’dan ortalama 50 yıl kadar geç başlamıştı. Örneğin Osmanlı’da ilk modern ordunun kuruluşu 1828 olmuşken, İran’da bu 1877’leri buluyordu. Ekonomik anlamda modernleşme ise, ilk olarak 1891’de ortaya çıkan “Tütün İsyanı” başlamıştı. Mollalar bu isyanda aktif rol almıştı. Ekonomik anlamda mollaların İran ekonomisinde bugüne kadar süren etkisinin ilk ve etkili vücut bulmuş hâli bu ayaklanmaydı.

1905 Meşrutiyet Devrimi

Askerî ve ekonomik anlamdaki modernleşmeyi siyasal modernleşme de takip etti. İran’ın demokrasi tarihi 1905 Meşrutiyet Devrimi ile başladı. 1925 yılında Rıza Şah’ın kendi........

© Yeniçağ