1980'li yılların başlarında idi. İstanbul Zeytinburnu Kız Meslek Lisesi'nde Tarih Öğretmeni olarak görev yaptığım sırada zaman zaman İstanbul Valiliği'nin kuzeyindeki bahçe içinde bulunan Osmanlı Arşivi'ne uğrar, Çukurova tarihi ve Ermeniler konuları üzerinde belgeleri okur, deftere notlar yazar, önemli gördüklerimin de fotokopilerini alırdım. Osmanlı Arşivinin küçük salonunda dünyanın her yerinden gelen tarihçiler ile bir arada olmak, bilgileri paylaşmak, sohbet etmek, aydınlanmak anlamlı olduğu kadar önemli idi. Tarih sohbeti arkadaşlarım arasında İlber Ortaylı, Mehmet Genç gibi kendi alanında tanınan insanlar da vardı.

Arşiv'de bulunan tarihi haritalar içinde "Mültecilerin göç ve yerleşim yolları" konulu bir belgenin bulunduğunu öğrendim. Ve bu belgeyi görme isteğimi de yöneticilere ilettim. Ertesi gün silindir bir kutu içindeki belge önüme kondu. Kapağını açtım ve içinde bulunan altın sarısı kağıt belgeyi dikkatle çıkarırken, kendi kendine parçalandığını gördüm.

Belge tarihi bir harita idi. Masamın üzerine harita parçalarını yayarak ve de birbirine yapıştırarak bütününü görmem mümkün olabildi. Haritayı göz atarak incelemeye başladım.

Harita Anadolu'da önemli olaylar, insan hareketleri, göç ve yerleşin olduğunu açıklıyordu. Haritanın üzerinde "mülteci göç yollarında yapılan tesisleri gösterir" yazısı vardı. Giresun'un güneyinden, Sivas yakınları, Elazığ'ın doğusu ve Bitlis yakınlarına kalan bölgenin doğusu siyaha boyanmış, ok işaretleri ile buralardan insanların toplu göç hareketleri gösteriliyordu.

Bahsi geçen siyah boyalı yer 1815 yılı yaz aylarında Rus ordusunun işgal ettiği Doğu Anadolu'daki Osmanlı toprakları idi. Rus işgal bölgesinden insanların kitleler halinde göç ve yerleşim gerçeğini gözler önüne seriyordu. Bir diğer açıdan bakıldığında bu harita "Rus işgalinden toplu zorunlu göç yapan, işgal edilmiş topraklarda da büyük insani acıların yaşanabileceğini hatırlatıyordu. Özetle İslam/Türk yurttaşlarına yapılan........

© Yeni Mesaj