Romanlar hayatımıza girdiği ilk andan itibaren, dünyaya bakışımızın değiştiğini söyleyebiliriz. Kökü şiir sanatı kadar eskilere dayanmasa da roman, yüzyıllar boyunca en çok ilgi uyandıran, üzerinde en fazla konuşulan ve tartışılan ve fikir üretilen edebiyat türlerinden biridir.

Perulu roman yazarı Mario Vargas Llosa, “Kurmaca, yaşama sanatı mıdır?” başlıklı çalışmasında romanlarla ilgili şunları dile getirir: “Romanları okuduğumuzda biz yalnızca biz değil, aynı zamanda romanın bizi aralarına taşıdığı büyülenmiş varlıklar oluruz. Bu taşıma, bir dönüşümdür- yaşamımızın bizi boğan daraltısı açılır ve dışarı fırlayıp başkası olur, kurmacanın bize yaptığı deneyimleri dolaylı bir biçimde, vekâleten yaşarız. Harika bir rüya, vücut bulan bir düş olarak kurmaca, korkunç bir ikiye bölünmüşlüğü taşıyarak yalnızca bir yaşamı olmasına rağmen bin tane arzu edebilen biz sakat varlıkları tamamlar. Gerçek yaşamla, onun daha zengin ve daha değişken olmasını isteyen arzu ve düşler arasındaki bu açıklık, kurmacanın âlemidir.”

***

Deneme ise, yazarın belli bir konuya ilişkin kişisel duygu ve düşüncelerini anlattığı metinlere deniyor.

Deneme roman, şiir, öykü, tiyatro gibi kurmaca nitelikli edebî türlerle üslûbun

önem kazandığı gezi, anı, eleştiri, mektup ve günlüğün oluşturduğu diğer türler arasında

bir ara bölge oluşturması bakımından oldukça önemli bir yere sahiptir.

***

Güven Turan, “Kısa, Özlü ve Çok Ciddi: Francis Bacon’ın Denemeleri” başlıklı yazısında roman ve denemeyi şu satırlarla anlatır:

“Rönesans’ın Barok’a geçiş yaptığı dönemde, iki edebiyat türü ortaya çıkmış ve bugünü de esir almıştır: Roman ve deneme. Elbette Cervantes’ten önce de anlatı vardı ama bugün roman dediğimizde çıkış noktamız her zaman Don Quixote de la Mancha (1605,1615) olmaktadır. Deneme için başlangıç noktamızsa, ‘essai’ kelimesini kitabının başlığında yazdıklarını tanımlamak için kullanan Fransız Michel de Montaigne’dir (1533-1592). Fransızcada ‘essai’ kelimesi ‘bir işe kalkışmak, teşebbüs etmek’ anlamlarını taşır. Bu kavramı ve bundan yola çıkarak bu türü Türkçede ilk kez ‘deneme’ diye........

© Yeni Düzen