Yıldırım Koç yazdı…

Bir yabancı Türkiye’ye gelse, bir siyasi partinin kuruluşunda belirleyici bir rol oynasa, bu partinin yönetiminde yer alsa, sıradan bir vatandaşımızın tepkisi ne olur? Hele bu yabancı, bir yabancı elçiliğin görevlisiyse, ne yapılır?

Bu yabancının bir Amerikalı, bir Fransız veya bir Sovyet Rusya vatandaşı olması durumu değiştirir mi?

Böyle bir yabancının kurduğu, kurdurttuğu ve doğrudan veya dolaylı olarak yönettiği bir siyasi partinin Türkiye’nin çıkarlarını ön planda tutan bir anlayış ve davranış içinde olacağına inanır mısınız? Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarının bu nitelikteki bir örgütlenmenin iyi niyetine güvendiğini düşünebiliyor musunuz?

Eski TKP’yi değerlendirirken, 1920 yılında Bakü’de kurulan Türkiye Komünist Fırkası ile bağlantılı bazı Sovyet Rusya vatandaşlarının Ankara ve Eskişehir’deki faaliyetlerine bakmak gerekiyor.

Anadolu’da 1920 yılında kurulan illegal Hafi (Gizli) Türkiye Komünist Fırkası ve ardından bu örgütün legale çıkmış biçimi olan Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası (İştirakiyun: Komünist) böyle bir durumdaydı.

Sovyet Rusya’nın Türkiye’deki gelişmeleri etkileme girişimlerinden biri de yabancı uyruklu komünistlerdi. Bu kişilerin en önemlisi Şerif Ahmedoviç Manatov isimli Başkurt idi (1887-1936). Bir iddiaya göre, Şerif Manatov 1912 yılında Rus gizli servisi Ohrana adına çalışmak üzere Türkiye’ye gönderildi. (Emel Akal, Müslüman Komünistler, Petrograd-Kazan, 1917-1918, İletişim Yay., İstanbul, 2020, s.395) Manatov, 1917 yılı Haziran ayında Bolşevik Partisi’ne (RSDİP-B) üye oldu. 1919 yılı başından itibaren Türkiye’de çalışmaya başladı. Gotthard Jaeschke, Manatov’un “resmi olmayan ilk Sovyet temsilcisi” ve “casus” olduğunu ileri sürmektedir (Akal,2020;401). 1920 yılı Eylül ayında da sınırdışı edildi.

Anadolu’da 1920 yılı Haziran ayında oluşturulan gizli Türkiye Komünist Fırkası’nın genel sekreteri Salih Hacıoğlu, özgeçmişinde, Şerif Manatov’u şöyle anlatmaktadır: “1920’de tesadüfen yolu Ankara’ya düşen Şerif Manatov (Başkırt) yoldaşın idaresinde Ankara’da Türkiye KP’ni teşkilatlandırdım (ilk teşkilat 14.VI.1920’de oluşturuldu). Ben TKP Katibiydim. Kasım 1920’de TKP Birinci Konferansı toplandı ve ben TKP MK Umumi Katibi seçildim.” (Erden Akbulut-Mete Tunçay, Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası, 1920-1923, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş Baskı, İletişim Yay., İstanbul, 2016, s.150)

Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası tarafından 23 Ocak 1921 tarihinde Sovyet Rusya Temsilciliği Birinci Sekreteri Upmal Angarski’ye verilen raporda Şerif Manatov hakkında şu bilgiler yer almaktadır:

“1919 yılının yazında İstanbul’a gelen genç Başkırt Şerif Manatov yoldaş Bolşevik propagandası yaptığı iddiasıyla Fransızlar tarafından tutuklanıyor. İstanbul Sosyal Demokrat Partisi’nin yönetimindeki gizli komite ve kimi partisiz sosyalistler Manatov yoldaşın hapisten kaçışını örgütlüyor ve Eskişehir’e ulaşmasına yardım ediyor. Manatov yoldaş Eskişehir’de çıkan bir gazetede Bolşeviklik üzerine bir yazı yazıyor. Bolşeviklik hakkında halk önünde iki defa konferans veriyor ve Rusyalı Tatar göçmenlerin yaşadığı bir........

© Veryansın TV