Yaygın bilinen bir atasözümüz vardır: ‘Bir musibet bin nasihatten yeğdir’. Gerçekten de Covid-19 salgını döneminde birçok şeyi anımsadık, ya da anımsamak zorunda kaldık. Bunlardan biri de ‘Tek Sağlık’. Aslında bu kavram daha önce gündeme girmişti. Bilim dünyasında taa 1800’lerdei hayvanlar ve insanlar arasındaki hastalık süreçlerinde benzerlik olduğu saptanmıştır. Maalesef 20. yüzyıla dek insan tıbbı ve hayvan tıbbı (veterinerlik) çalışmaları ayrı çalışma ve uygulama alanları olagelmiştir. Aradaki ilişkiler elbette ki zaman zaman ortaya konmuştur. Bunlardan biri olan Alman doktor Rudolf Virchow (1821-1902) , tıbbın salt dirimbilimsel (biyolojik) olarak değil aynı zamanda sosyal ve de siyasal boyutlara da sahip olan bir biçimde anlaşılmasını vurgulamış, hatta kimileri için kabulü zor olsa da tıbbın bir sosyal bilim olduğu savsözünü ortaya atmıştır. Bir patolog olan Virchow aynı zamanda antropolog, prehistoryacı, biyolog, yazar, editör, siyasetçiydi. Modern patolojinin babası, sosyal tıbbın kurucusu ve hatta tıbbın Papa’sı olarak adlandırılan Virchow insanlar ve hayvanlar arasında geçen bulaşıcı bir hastalığı tanımlamak için ‘zoonoz’ terimini kullanmıştır.

Aradaki tarihsel süreci hızla geçer 21. yüzyıla gelirsek, Yaban Hayatı Koruma Derneği’nin 2004 yılında düzenlediği Küreselleşmiş Bir Dünyada Sağlığa Disiplinlerarası Köprüler Kurmak’ başlıklı sempozyum önemli bir kilometre taşıdır. Sempozyumda evcil hayvanlar ve vahşi yaşam ile insanlar arasındaki hastalıkların durumu ele alınmış; hem insan hem de hayvan sağlığına yönelik sağlık tehditleriyle savaşımdaki öncelikler saptanmıştır. Bu sempozyum aracılığıyla ‘Tek Sağlık’ kavramının temelleri atılmıştır. Günümüze doğru gelirsek hele de Covid-19 dönemiyle birlikte ‘Tek Sağlık’ kavramı gerek insan sağlığı (elbette halk sağlığı başta) ile ilgilenenler, gerekse hayvan sağlığıyla ilgilenenler tarafından giderek artan bir ilgiye sahne olmuştur. Bu ilgiyi körükleyen bir diğer unsur da polikriz bağlamında çevre krizidir.

‘Tek Sağlık’ kavramını birden fazla kesimin (insan sağlığı, hayvan sağlığı ve çevre sağlığı) iş birliği içinde yürüttüğü izlenceleri, siyasaları ve yasal düzenlemeleri ve araştırmaları kapsayan yaklaşım olarak tanımlamak olanaklıdır. Kısaca ifade etmek gerekirse, tek sağlık yaklaşımında, insan sağlığının hayvan sağlığı ve çevre sağlığı ile bir bütün olarak değerlendirilmesi gerektiği görüşü benimsenmektedir. Bu........

© Tele1