Diğer

T24 Haftalık Yazarı

26 Mayıs 2024

Yine bir 29 Mayıs yaklaşıyor. İstanbul'un II. Mehmet tarafından fethedilişinin yıldönümü mehter takımının gümbürtülü müziği eşliğinde, bir kez daha efsaneler köpürtülerek kutlanacak. Kösler, nakkareler vurdukça, Ulubatlı Hasan yine sancağı burçlara dikecek; zurnalar, ziller çaldıkça gemiler karadan yüzecek. Sonunda, o temsili resmin içinde her zamanki gibi Fatih belirecek, beyaz bir atın üzerinde şehre girecek. Bir çağ kapatıp bir başka çağ açacak! Bunları ezberledik. Tarihin resmi yüzünde, imparatorluk fetihlerinin kusursuz Fatih figürü var. Oysa Bizans'ta siyasal görevler üstlenen, daha sonra Sultan Mehmet'in yakınında bulunup bir olasılıkla onun kâtiplerinden, belki de danışmanlarından biri olan Mihail Kritovulos bilinenin dışında, şaşırtıcı bir padişah portresi çiziyor bize.

Fatih Sultan Mehmet'in yaşamının 15 yılını kaleme alan ve bunu hükümdara sunan, dolayısıyla gerçekliği su götürmez olan metnin orijinali, 1910'da ve 1967'de bazı yerleri çıkartılarak yayımlanabilmiş. 2012'de, Ari Çokona, yapıtı orijinal metinden yararlanarak yeniden ve hiçbir bölümünü çıkarmadan Türkçeye çevirdi. Editörlüğünü yapmaktan heyecan duyduğum "Kritovulos Tarihi 1451 - 1467", Heyamola Yayınları'nca, İlber Ortaylı'nın sunuşuyla yayımlanmıştı. İşte bu metinde karşımıza çıkan Fatih portresi, ezber bozucu nitelikte.

Kritovulos, kitabında, İstanbul'un alınışına çok geniş yer ayırıyor. Tanıklığını iyi kullanarak padişahın kişiliğini, duygu ve düşüncelerini de öne çıkarmış. Sultan'ın Konstantinopolis'i nasıl tutkuyla istediğini sık sık vurguluyor:

"Şimdi, hiç tereddüt etmeden ve zaman yitirmeden, uzun süreden beri tasarladığı planı, kafasında olgunlaşan düşünceyi, tahta çıkışından itibaren bütün hareketlerini yönlendiren hedefini gerçekleştirmek amacındaydı (…) Bu hedefini, çok önem verdiği bazı ilahi işaretler ve geleceği tahmin edebilenlerin kullandığı kehanet, alamet ve belirtiler de destekliyordu. İlahi işaretlerin tümü aynı şeyi öngörüyor, Polis'i (İstanbul) fethedenin kendisi olacağını söylüyordu."

Kuşatmadan hemen önce, Sultan'ın komutanlarını toplayarak onlara bir konuşma yapması kitabın konumuzla ilgili en ilginç bölümlerinden birini oluşturuyor. Kritovulos'un cümle cümle aktardığı bu konuşmada II. Mehmet, önce tarihsel bir panorama çiziyor. Sonrası ise devletin kuruluşundan itibaren yaşananlar, Konstantiniyye adı verilen başkenti ele geçirmenin gerekliliği ve gelecekte olabilecekler üzerine gerçek bir stratejistin konuşmasının örneği:

"Arzu ettiğimiz zaman savaş ilan etmenin sadece bize bağlı olduğunu mu sanıyoruz?........

© T24