Diğer

21 Haziran 2024

Çıktığı akşam yemeğinde, cüzdanını evde unuttuğu için misafirlerine mahçup duruma düşen Frank Mc Namara'nın (daha sonra ABD Dışişleri Bakanı oldu) yaygınlaşmasına öncülük ettiği kredi kartları, günümüzün temel ödeme sistemi haline geldi. Öyle ki, ABD'de perakende ticaretinin yüzde 80'i kredi kartlarla gerçekleşirken, ülkemizde sadece Nisan 2024'te 1 trilyon TL alışveriş (948 milyar TL yurt içi, 33,5 milyar TL yurt dışı olmak üzere) kredi kartları ile gerçekleştirilmiş. 2023 yılı tamamı için yerli kartların yurt içi kullanımı 7,3 trilyon TL yani (ort dolar kuru ile) 304 milyar dolar olmuş.

Bankalar Arası Kredi Kart Merkezi Nisan 2024 verilerine göre, ülkemizdeki kullanıcılarda 122 milyon kredi kartı bulunuyor ve bunlar 2 milyonun üzerindeki POS platformlarında, yukarıda tutarını verdiğimiz işlemleri gerçekleştiriyorlar. Ticaret Bakanlığı ülkedeki toplam perakende alışveriş için 12,4 trilyon TL gibi bir sayı veriyor (maalesef zaman vermemişler ama tahminen 2023). Buna bakarak kredi kartlarının özellikle perakende pazarındaki anlamı daha iyi anlaşılabilir.

Tabii ki büyük kolaylık, rahatlık. Yanınızda para taşımak zorunda olmadan, gece ya da gündüz, fiziksel ya da internetten alışveriş yapabiliyorsunuz. O anda elinizde olmayan miktarda bir harcama bile olsa, ileriye atabiliyorsunuz (kredi kartına taksit olayı da bize özel, yabancı ülkelerde pek olmayan bir uygulama). Kendinize uygun bir tarihte ödeme yapabiliyorsunuz vesaire vesaire...

Ancak bu tatlı olayın bir darboğazı var. Pazarı iki firma yönetiyor ve bu darboğaz aslında farkında olmadan sizin cebinizden, olması gerekenden daha çok para çıkmasına neden oluyor. Sadece kolay para harcatmasından değil, ama asıl alınan komisyon nedeniyle (borcun faiz oranlarından ya da yıllık kart bedellerinden bahsetmiyoruz bile). Son birkaç yıldır hem ABD, hem de AB bu komisyon olayına yeni mevzuatlarla çözüm arıyor.

1950'lerden sonra yaygınlaşan ve 90'ların ikinci yarısından itibaren de ülkemizde popüler hale gelen kredi kartları (kısaca "plastik" diye de adlandırılıyor) pazarında dünya çapında bir düopol (yani 2 şirketin hakimiyeti olan pazar) mevcut. Bu pazar Amerikalı 2 şirket olan Visa Card ve MasterCard'ın hakimiyeti altında ve bu iki firma ödeme pazarını istedikleri gibi yönlendiriyorlar. Yani, işlem komisyonlarını istedikleri gibi yükseltiyorlar ya da mesela Ukrayna ile savaşan Rusya'da kullanımı kısıtlayarak, bir ülkenin ödeme sistemini felç edebiliyorlar.

Bu yazımızda ABD ve AB'de kredi kartı pazarı konusundaki yeni mevzuatlara ve pazarın durumuna yakından bir göz atalım...

Dünyada mevcut kredi kartı markaları çeşitli olsalar da hemen hepsi az sayıda altyapıyı kullanır. Bunların dört büyüğü ABD'de. İçlerinde dünya kredi kart pazarını yöneten Visa ve Mastercard mevcut. Bu iki firmanın birlikte ABD pazarında aldıkları yüzde 2-3'lük komisyon 2023 yılında 100,77 milyar dolar ( 3,2 trilyon TL) olarak raporlanıyor (gerçi iki firmanın kendi raporladıkları tüm dünya cirosu birlikte 57,8 milyar dolar). Yani toplam 60 bin çalışanı olan 2 firma, 85 milyon nüfusu olan Türkiye'nin 8,5 trilyon TL'lik gelir bütçesinin 2,5'te birini (ya da 5'te birini) kazanmış.

En son Nilson Raporunda bildirilen sayılara göre, ABD'de banka kartları da dahil olmak üzere, tüm kart firmalarının aldığı toplam komisyon (Swipe Fees), 2022'de 160 milyar iken, 2023'de 172 milyar doları aşmış. Bu sayının 132 milyar dolarından fazlası, Visa veya Mastercard destekli banka ve kredi kartlarından geliyormuş.

Kazançlara gelince, 28,300 çalışanı bulunan Visa, 2023'de 32,7 milyar dolar ciro ve 17,3 milyar dolar kâr açıkladı. 33,400 çalışanı bulunan Mastercard ise 2023'de 25,1 milyar dolar ciro ve 11,2 milyar kâr yayımladı (ne kadar kârlı bir iş değil mi?).

Kredi kartı endüstrisine bakarsak, kredi kartı komisyonlarının son on yılda istikrarlı olduğunu iddia ediyor. Oysa son zamanlarda ABD'de bu sayı yüzde 2'den, 2,24'e yükseldiği için tepki gösteriliyor. Bir yandan bu iki şirket açılan antitröst davasında anlaşmaya gitmeye çalışıyor. Ama ABD'de 2009 yılında çıkarılan "kredi kartı yasası"nın 2023'te hazırlanan yenisi üzerinde çalışmalar da sürüyor. Mart ayındaki bir açıklamayı buradan görebilirsiniz. ABD'de tüm kredi kartlar için toplanan komisyonun 2022'de yüzde 17 artışla 160,7 milyar dolara yükseldiği ve son on yılda iki katından fazla arttığı raporlanıyor. Sadece Visa ve Mastercard için bu sayının 100,77 milyar dolar olduğunu yukarıda yazdık.

Avrupa Birliği 2007'den itibaren kredi kartların komisyon oranlarını tartışmaya başladı. Mart 2015'te, Avrupa Parlamentosu, 8 Haziran 2015'ten itibaren geçerli olmak üzere (AB) 2015/751 sayılı yönetmelik kapsamında kredi kartları için yüzde 0,3 ve banka kartları için yüzde 0,2 sınırlaması yaptı.

Ama yine de Avrupa Birliği yaklaşık 10 seneden beri, ödeme sistemlerinde gelinen düopol (2 firmanın kontrolü) durumuna bir çözüm bulmaya uğraşıyordu. Sonunda şubat ayında bunu aşmaya yönelik olarak "Anlık Ödeme (Instant Payment)" düzenlemesi yaptı.

Yeni kuralların, üçüncü ülke finans kurumlarına ve altyapılarına (özellikle ABD kastediliyor), aşırı bağımlılığın azaltılmasına yardımcı olması ve bu yolla Avrupa ekonomik ve finans sektörünün stratejik özerkliğini geliştirmesi hedefleniyor. Burada ülkemiz açısından da önemli dersler........

© T24