Diğer

29 Temmuz 2024

e-Ticaret kanununa 2022'de eklenen düzenlemelerini anlattığım yazının başlığı "Ticaret Bakanlığını kutlamak gerek şeklindeydi." Bu yazının konusu ise tam tersine, "Ticaret Bakanlığı'na esefle soruyorum; ne yapıyorsunuz? e-Ticarette tekelleştirmenin önünü mü açmaya çalışıyorsunuz?" olacak.

24 yıldır gazetecilik yapıyorum ve bu 24 yılın hepsindeki gözettiğim birkaç temel prensibimden birisi "Tekele hayır" oldu. Devamlı okuyucularım bilir; bunu en çok Türk Telekom konusunda konuştum ama aynı düzeyde Microsoft, Google ve tekele doğru giden her firma için yazdım ve söyledim. En son söylediklerimden birisi de 19 temmuzda meydana gelen dünya çapındaki büyük BT kesintisi ile ilgili olarak CrowdStrike isimli siber güvenlik yazılımı ile ilgiliydi.

Bu "tekelleşme" konusunu şimdi niye açtım?

Çünkü "2022 yılında, Pazaryerlerine yönelik olarak tekelleşmeyi engelleyici maddelerle düzeltilen e-Ticaret" kanunumuza, maalesef tam tersine ve bu sefer "tekelleşmeyi engellemeyi ortadan kaldıran düzenlemeler" getirilmeye çalışılıyor.

e-Ticaret kanununa 2022'de eklenen düzenlemelerini anlattığım yazının başlığı "Ticaret Bakanlığı’nı kutlamak gerek şeklindeydi". Bu yazının konusu ise tam tersine, "Ticaret Bakanlığı'na esefle soruyorum; ne yapıyorsunuz? e-Ticareti tekelleştirmenin önünü mü açmaya çalışıyorsunuz?" olacak.

Hatırlatalım; 2022 düzenlemeleri konusunda bazı maddeler için CHP (İyi partinin ricası ile olduğu duyumlarımız var) Anayasa Mahkemesine iptal başvurusu yapmıştı. Anayasa Mahkemesi bu başvuruyu reddetti ama şimdi iptal edilmeyen maddeler, yeni düzenleme ile bypass edilmeye çalışılıyor.

2022 düzenlemesinde, herhangi bir firmanın tekelleşmeye gitmesini engellemek için çok yüksek lisans ücreti tanımlandı. Ancak şimdi daha kanun uygulamaya geçmeden, bu yüksek lisans ücreti, yok e-ihracat yaptı, yok yatırım yaptı denilerek 4 kat düşürülüyor. Yani 2022'nin en önemli maddesi bertaraf ediliyor. 2022’deki düzenlemenin ruhu yok ediliyor.

Bu uzun bir yazı çünkü tüm hikayeyi anlatıyoruz. Ama hikayeyi biliyor ve sadece değişiklikleri okumak istiyorsanız, sondan bir önceki "e-Ticaret Kanununda Çinli Trendyol'a Kıyak mı?" başlığına bakın.

Şimdi neler yaşandığını detaylıca hatırlatalım;

2022 değişiklikleri pazaryerleri arasındaki rekabeti sağlamaya yönelikti.

2022 temmuzunda TBMM e-Ticaret kanununda önemli değişiklikler yaptı. Ticaret Bakanlığı'nın teklifi olan bu değişikliklerin temel amacı, e-Ticaretin AVM'leri olarak adlandırabileceğimiz "Pazaryeri" platformlarında bozulan dengenin, küçük platformlar lehine düzeltilmesi idi. Pazarda, Amazon, Trendyol, Gittigidiyor.com, HepsiBurada, N11 gibi büyük platform mevcuttu.

e-Ticaret kanunumuz 2014 yılında yayınlandı. Ondan sonraki yıllarda firmaların kendi web siteleri yanında, öncelikle trafiği ortak alandan yakalayabilecekleri, ama yanı sıra güvenlik, reklam, bilgisayar alanı, web sitesi yönetimi gibi önemli konularda hizmet alabilecekleri "Pazaryerleri"ni tercih etmeye başladıklarını gördük.

2018 yılına kadar Pazaryerleri platformları açısından dengeli bir ortam vardı. Rekabet Kurumu'nun 2021'de yayınladığı ön araştırma raporuna bakarsanız, yukarıda saydığımız 4 platform aşağı yukarı aynı pazar payına (yüzde 15-20'ler civarı) sahipti.

Ama yine Rekabet Kurumu raporuna göre, Alibaba.com'un Trendyol'dan ilk hisse alımı yaptığı 2018'den itibaren denge bozuldu. Öyle ki Ebay'in sahibi olduğu Gittigidiyor.com Türkiye'yi terketmek zorunda kaldı. N11.com geriledi. Geriye kalan firmalar Amazon, Hepsiburada ve Trendyol oldu.

Yine Rekabet Kurumu raporuna bakılırsa, pazardaki ilk 2 firmanın ağırlığı 2020 yılında pazarın yüzde 60'ı idi (Önceki yazımda rapordan parçalar var.) Sonrasında geçen 3-4 yılda bu dengenin daha fazla bozulduğu ve pazarda 2 firmanın payının daha fazla büyüdüğü söyleniyor. Ancak Rekabet Kurumu yeni bir rapor yayınlamadığı için bu durumu sadece pazardaki uzmanların ifadelerinden söylüyoruz.

Diğer yandan bu ilk 2 firma arasında da denge bulunmuyor. 2023 cirolarına bakarsak, Trendyol, HepsiBurada'nın 2-3 katı ciroya sahip.

Rekabet Kurumu sayfasında Trendyol ile ilgili çeşitli şikayetler var. Ayrıca Ticaret Bakanlığı'na yapılan şikayetler de bulunuyor. Mesela tesettür giyim satan bir firma, markasına ait Google reklam kelimesinin fiyatının yükseltildiği (yani e-Ticaret jargonuyla söylersek, firmaya Google reklamda para yaktırıldığı) şikayeti yapmıştı. Tabii ki tüccarlardan da çeşitli şikayetler vardı. Bazıları bize de ulaşmıştı. Bir başka şikayet de, TV'lardaki prime time reklamlarda başka firmaların reklamlarının alınmasının engellendiği şeklindeydi.

2021 yılında Rekabet Kurumu "Algoritmaya müdahele, çeşitli yöntemlerle fiyat kırmak, münhasırlık, hakim durumu kötüye kullanma" gibi nedenlerle Trendyol'a bir soruşturma........

© T24