Diğer

30 Aralık 2023

Akademik iktisadın en önde gelenlerinden olan Prof. Robert M. Solow, geçen hafta 21 Aralık 2023’te 99 yaşında vefat etti. Solow, ekonomik büyüme ve teknolojik gelişme konusunda önemli katkılar yaptı. Bu katkılarının birkaçını ve kendisiyle ilgili bazı anılarımı, gözlemlerimi kısaca aktarmak istiyorum.

Solow’un bulguları ve yaptığı öneriler bugünün Türkiyesi için de çok önemlidir. Özellikle teknoloji vurgulamasını ve “paraya takılıp kalmayın, reel ekonomiye uzun vadeli de bakın” sözlerini Türkiye için de söylemiştir. Mutlaka dikkate alınmalıdır.

IEA’nın 13. Dünya Kongresi

Uluslararası Ekonomi Birliği IEA’nın (International Economic Association) 13. Dünya Kongresi 9-13 Eylül 2002 tarihlerinde Portekiz’in başkenti Lizbon’da yapılacaktı. Bu kongreye bir bildiri sunarak katılmak iyi olur diye düşünüyordum ki, IEA Başkanı Prof. Robert M. Solow’dan adıma bir teleks notu geldiğini bildirdiler.

Açıkçası heyecanlanmıştım. Çünkü Solow, akademik iktisadın duayenlerinden biriydi ve IEA’nın başkanı idi. 1964’te Uluslararası Ekonometri Derneğinin (Econometric Society), 1979’da ABD İktisatçılar Birliğinin (American Economic Association) başkanlığını yapmıştı.

Bu arada belirteyim, Ekonometri Derneği 29 Aralık 1930’da kurulmuştur; Keynes ve Schumpeter dahil o dönemin tüm önde gelen iktisatçılarını bünyesinde toplamıştır. Ekonometrinin, bir bilim dalı olarak, bu dernekle birlikte doğduğu kabul edilir; ekonometri bugün 94 yaşına girmiştir.

Gönderilen teleks notunda 2002 Lizbon Kongresine konuşmacı olarak davet edildiğim yazıyordu. (Neden teleks notu? Çünkü internet bağlantısı Türkiye’de 1993’te başlamıştı ama henüz tüm kurumlarda yoktu. Birileri “Türkiye’ye interneti biz getirdik” demesin diye belirteyim istedim.)

Konuşmamda, Türkiye’de 2000-2001’de yaşanan derin bunalımı ve sonrasını anlatmam isteniyordu. Bu daveti hemen kabul ettim. Konuşma başlığını “Türkiye’de iki aşamalı bunalım ve sonrası” (The two-tier crises in Turkey and the aftermath) olarak bildirdim.

Kongrenin açılış konuşmasını Solow yaptı. Konuşmasının başlığı “Maliye politikası mümkün mü, istenir mi?” (Is Fiscal Policy Possible? Is It Desirable?) idi. Portekiz cumhurbaşkanı ve bazı AB yetkililerinin de dahil olduğu 2 bin kişilik salonda insanlar Solow’u çıt çıkarmadan dikkatle izlediler.

Solow konuşmasında Milton Friedman başta olmak üzere parasalcı (monetarist) ve neoliberal iktisatçıları eleştirdi. Bunların AB’deki uzantısına da yüklendi. Bu bağlamda, “iktisat politikası olarak yalnızca para politikası önemlidir” görüşünün yanlış olduğunu vurguladı. Bu görüşle ekonomiye kısa vadeli bakıldığını anlattı.

Solow, Milton Friedman’ın her konuyu paraya ve para politikasına bağlamasına karşı çıkıyordu.

Solow, Friedman’la ilgili şöyle demişti:

“Friedman ve benim aramda başka bir fark daha var. Herşey Friedman’a para arzını hatırlatıyor. Bana da birçok şey seksi hatırlatıyor, ama bu konuyu kağıda, yazılarıma dökmeyip dışarıda tutuyorum.” Solow (1966). Friedman ve diğer parasalcı, neoliberal iktisatçılar ile Solow gibi Keynesyen iktisatçılar karşılaştırması için bakınız Krugman. (2007)

Solow, kongrede yapacağım sunuma katılamayacağını, çünkü AB yetkilileri ile toplantısı olduğunu söyledi. Sonra beni çağırtıp sunumumdaki önemli noktaları ve IMF programının nasıl gittiğini sordu. Dinledikten sonra konuyu yine ekonomi politikasına getirdi:

“Para politikasına takılıp kalmayın. Ekonominin teknoloji yanına, eğitime, insan sermayesi yanına önem verin. Elbette enflasyon düşmeli, ama neden enflasyon var? Öncelikle bunu düşünmeli. Teknolojiyi, eğitimi ve nitelikli insan gücünü unutursanız enflasyon sonra yine karşınıza çıkar zaten. Rekabet de edemezsiniz.”

Şimdi düşünüyorum. Solow sanki Türkiye’nin sonraki günlerini, bugünlerini görmüş gibi konuşmuştu. Türkiye şu anda eğitime, nitelikli insan gücü yetiştirmeye eğilmiyor. Tersine, iktidar kendine seçmen yetiştirmeye çalışıyor. Dînî eğitim verdiği kişiler kendisini destekleyecek varsayımı ile onlara istihdam yaratmaya çalışyor.

Solow, üniversite eğitimine Harvard’da sosyoloji........

© T24