Diğer

13 Ocak 2024

Yüksek enflasyonda dünyanın en önde gelen ülkelerinden biriyiz. Bu durum her uluslararası yayında karşımıza çıkıyor. Gördükçe de çok mutsuz oluyoruz.

Peki, kişi başına gelirde neredeyiz? Bu gelir son yıllarda nasıl bir gelişme gösterdi? Bu yazının amacı bu sorulara yanıt aramak.

Yanıtları elbette verilere dayanarak vermeye çalışıyorum. Kişi başına gelir verileri gösteriyor ki, diğer ülkelerle karşılaştırdığımızda, Türkiye ne yazık ki gerilere, aşağılara kayıyor. Aslında bu durumu bu ülkede yaşayanlar çıplak gözle görüyor, sokakta şahit oluyor.

Ama iktidarda olanlara, yönetenlere bakarsanız, ülke olarak neredeyse uçuyoruz. Hatta bizi kıskanıyorlar. Öyleyse verilere bakalım.

Bu başlığı, Euronews kanalında yer alan bir haberden aldım. Euronews bu haberi AB'nin istatistik kurumu Eurostat'dan aldığı bilgilere dayanarak yapmıştı. Haber, AB üyesi ve üye adayı ülkelerde harcanabilir gelirleri karşılaştırıyordu. Euronews (7 Kasım 2023).

Bu noktada belirteyim: 1) Türkçede "harcanabilir gelir" yerine "kullanılabilir gelir" de diyoruz. Örneğin TÜİK, "kullanılabilir gelir" diyor. Bu geliri kişi veya hane harcayabilir veya tasarruf edebilir. 2) Yazının sonunda Euronews hakkında kısa bilgi veriyorum.

Euronews haberinde kaynak olarak gösterilen Eurostat verilerine baktım. Bu veriler, toplam 35 Avrupa ülkesindeki "Eşdeğer Hanehalkı Harcanabilir Kişi Başı (Fert) Geliri" verileridir. Bunlar, her ülkenin "Hanehalkı Gelir ve Yaşam Koşulları" araştırmasından elde ediliyor. Eurostat (16 Aralık 2023). Aşağıda iki tabloda bu verileri yansıtıyorum.

Daha fazla ilerlemeden bazı kavramları açıklamak iyi olacak. Harcanabilir/kullanılabilir gelir; hanehalkında yer alan kişilerin vergiler kesildikten sonraki toplam ücret, girişimci (kâr), gayrimenkul (kira), menkul kıymet (faiz ve temettü), karşılıksız sosyal transfer gelirlerinden oluşur.

Sosyal transfer geliri; içinde emekli maaşı, yaşlılık maaşı, işsizlik maaşı, karşılıksız burslar, aynî veya nakdî aile-çocuk yardımı, konut ve kira yardımı, yoksulluk yardımı gibi sosyal yardımlar vardır. Bursları ve aynî veya nakdî yardımları devlet yanında özel kurumlar ve kişiler de verebilir. Burada derneklerin, vakıfların ve Türkiye'de tarikatların yardımları akla gelir. Ayrıca elbette akraba ve komşu gibi yakınların da yardımları olabilir.

Eşdeğer kişi başı gelir; hanehalkının elde ettiği toplam net gelirin hanehalkındaki eşdeğer yetişkin sayısına bölünmesi ile elde edilir. Eşdeğer yetişkin sayısını bulmak için OECD şöyle bir ağırlık yapısı önermiştir:

Hanede sorumlu kişinin ağırlığı: 1,0

Hanede yaşı 14 ve üzerinde olan diğer yetişkinler ağırlığı: 0,5

Hanede yaşı 14'ün altında olan çocukların ağırlığı: 0,3.

Örneğin hanede anne, baba, 17 yaşında bir çocuk ve 11 yaşında ikinci bir çocuk varsa, eşdeğer yetişkin sayısı 1 0,5 0,5 0,3 = 2,3 olmaktadır. Bu hanenin net harcanabilir geliri 2,3'e bölününce kişi başına eşdeğer harcanabilir gelir bulunmuş olur.

Hanehalkında kişi başına eşdeğer harcanabilir gelir böylece bulunduktan sonra, bu gelirin nasıl dağıldığı ve nasıl geliştiği incelenebilir. Burada örneğin yüzde 10'luk, yüzde 20'lik gelir dilimlerinin payları, gelirin ortalaması, ortancası (median) gibi istatistikleri bulunabilir.

Eurostat'ın ve benzeri diğer uluslararası kurumların şöyle bir sorunu da var; bunlar birçok ülkeden veri derleyip karşılaştırma da yapmak zorundalar. Halbuki bir ülkeden derlenen, diyelim, gelir verisi o ülkenin ulusal parası cinsinden oluyor.

Eurostat bu gelirleri Euro gibi ortak bir para birimi cinsinden veya Satınalma Gücü........

© T24