Diğer

29 Nisan 2024

Yerel seçimlerin en önemli sonucu sansasyonel CHP başarısıdır. Hangi analizi, hangi açıklamayı yaparsak yapalım hepsinden öte tartışılmaz bir CHP başarısı var karşımızda.

CHP’nin 1992 yılında ikinci kuruluşundan sonraki en önemli başarısı bu ve bu dönemde ilk kez CHP iktidar partisini de geçip, birinci parti oldu.

Genç okurlar için hatırlatalım, 12 Eylül askeri darbesi sonrası askeri cunta tüm partilerle birlikte CHP’yi de kapatmıştı. 1983 genel seçimlerine CHP’nin yerini doldurma iddiasındaki Halkçı Parti (HP) katıldı, Sosyal Demokrat Parti (SODEP) askeri cuntanın kararlarına takılarak katılamadı. Halkçı Parti de seçimlerde yüzde 30 oy aldı, yüzde 45 oy alan Özal’ın Anavatan Partisi (ANAP) karşısında ana muhalefet partisi oldu.

1984 yerel seçimlerine SODEP katıldı ve yüzde 23.4 oyla ANAP’ın ardından ikinci parti olurken HP yüzde 8.8 oya geriledi. Kamuoyunda CHP’nin oylarının yeni adresinin SODEP mi HP mi olduğu tartışmalarının ardından iki partinin birleşmeleri tartışmaları geldi. İki parti 1985’te Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) adıyla birleşti.

1987’de 12 Eylül cuntasının getirdiği siyasi yasakların kaldırılması için halk oylaması yapıldı ve yasakların kaldırılması yüzde 50.1 oyla kabul edildi. Halk oylamasının ardından Bülent Ecevit CHP’yi tümden reddederek kendi partisi Demokratik Sol Parti’nin başına geçti.

1987 genel seçimlerinde ANAP yüzde 36.3 oy alarak iktidarını sürdürürken SHP yüzde 24.7 oyla ana muhalefet oldu. Bu seçimlerin ardından siyasi yasakları kaldırılan neredeyse tüm eski CHP siyasetçilerinin ve örgüt yöneticilerinin de katıldığı SHP’de parti içi klikleşmeler başladı.

1989 yerel seçimlerinde SHP yüzde 28.7 oy alarak İstanbul, Ankara ve İzmir belediye başkanlıklarıyla 39 ilin belediye başkanlığını kazandı. İktidar partisi ANAP ise genel seçimlerdeki yüzde 36.3 oranındaki oyundan 14 puan kaybederek yüzde 21.8 oy oranına geriledi.

Bu tarihten itibaren SHP parti içi klikler arası mücadeleyle üst üste kurultaylar yaşadı. Parti yerel seçimlerin başarısını artırarak sürdürme çabası yerine iç çekişmelere teslim olunca 1991 genel seçimlerinde yüzde 20.7 oy oranına gerileyerek 3’üncü parti olabildi.

1992’de 12 Eylül rejiminin eski siyasi partilerin aynı adla tekrar açılmasını engelleyen yasağı kaldırıldı. Ardından Eylül 1992’de CHP yeniden kuruldu, Deniz Baykal CHP Genel Başkanı oldu. Sosyal demokratlar bir kez daha ayrıştı.

1994 yerel seçimlerinde SHP yüzde 13.6, DSP yüzde 8.8 ve CHP yüzde 4.6 oy aldı. Bir önceki yerel seçimlerde kazanılan İstanbul ve Ankara Refah Partisi’ne, İzmir de DYP’ye kaybedilmişti. Hüsranın ardından her zaman gündemde olan “oylar bölünmesin”, “birleşin” tartışmaları alevlendi, SHP 1995 yılında CHP’ye katıldı, DSP yoluna ayrı devam etti.

Bu birleşme de çare olmadı, 1995 genel seçimlerinde CHP yüzde 10.7 oy alırken DSP yüzde 14.6’ya ulaştı. 1999 genel seçimlerinde DSP yüzde 22.2 oyla birinci parti olurken, CHP yüzde 8.7 oy oranıyla seçim barajının altında, meclis dışında kaldı. 1999 yerel seçimlerinde ise DSP yüzde 18.7 oy alırken, CHP yüzde 11.1 oy aldı.

1980 darbesi ardından 2002’ye dek sosyal demokrat olduğunu iddia eden partilerin oy toplamları ortalama yüzde 25-30 aralığında kalırken, 2002 genel seçimleri sonrası CHP hiçbir yerel ve genel seçimde yüzde 30’u aşan bir oy oranına ulaşamadı.

Sosyal demokrat iddiası olan partilerden DSP neredeyse yok oldu, CHP tek başına yüzde 25-30 aralığındaki laiklik duyarlılığı son derece yüksek seküler Türklerin partisine dönüştü, kitle partisi olamadı.

Bu arada ülke kentleşti, sanayileşti, dışa açıldı, teknolojiyle tanıştı. Kuşaklar değişti ama sosyal demokrat olduğunu iddia eden partiler ve kadrolar değişemedi, iktidar da olamadı. Şimdi CHP ilk kez yerellerde nüfusun, ekonomik ve kültürel sermayenin dörtte üçünün olduğu alanda yerel iktidarların sahibi. Bu nedenle CHP’nin bu başarısı nedenleri ne olursa olsun sansasyonel bir başarıdır diyorum.

Öte yandan CHP kuruluşundan bu yana 100 yıllık tarihinde 38 kurultay, 18 olağanüstü kurultay gerçekleştirmiş. 1992’de ikinci kuruluşundan bu yana ise 14 kurultay, 10 olağanüstü kurultay gerçekleşmiş. Partinin değişip değişmeyeceği, değişecekse nasıl değişeceği, kuruluş ilkelerine mi döneceği yoksa değişmesi mi gerektiği tartışmaları hiç bitmemiş. Siyasi gündemde CHP değişmeli mi değişmemeli mi tartışması hep var olmuş ama son 31 yılda bir türlü seçmenin gönlüne, zihnine girememiş. CHP sol mu sosyal demokrat mı yoksa merkez sol mu analizleri ve soruları hiç gündemden düşmemiş. Üstelik 2007 genel seçimlerinden beridir de ülkede iktidar değil muhalefet ve özünde CHP sorunu olduğu da sıkça konuşulmuş.

Elbette 100 yıllık yaşamında tek bir CHP yok. İnönü’nün, Ecevit’in,........

© T24