Diğer

28 Haziran 2024

Bundan çok yıllar önce, yani 40 sene evvel, 1984 yılında, Paris'te Saint Suplice Meydanında eskicilerin stantları arasındaki eşyalara bakmaktaydım. Radyo açıktı stantlardan birinde. Kulak kabarttım; çünkü Michel Foucault'nun adını duyar gibi oldum. Yaklaştım ve öğrendim ne olduğunu. Michel Foucault 1984 yılının haziran ayının 25'i günü hayata veda etmişti. Biraz afalladım. Biraz şaşırdım. Sonra üzüntü bastı. Hemen gittim kitapçıya ve onun Cinselliğin Tarihi çalışmasının son iki cildinin Gallimard Yayınları tarafından yayımlandığını gördüm ve hemen iki cildi satın aldım. "Zevklerin Kullanımı" ve "Kendinin Endişesi".

Bu iki kitap Foucault'nun son dönem çalışmalarına aitti. Yunan ve Roma döneminde cinselliğin üzerinde durmakta ve aslında söylenenlerin aksine evlilik kurumunun Hıristiyanlık değil de Roma döneminde Yunan dünyasının cinselliğinden ayrılmaya başladığını anlatmaktaydı. Rüya yorumları ve cinsellik arasında kurulan ilişki Freud'un ilişkisine yakınlaşmıyordu belki, ama yine de rüya ve gerçek hayat arasındaki ilişkileri gündeme taşıyan Efesli Artemidorus'un "Rüyaların Yorumlarına" bakmaktaydı. Maddi bir rüya yorumunun eski Yunan kültüründeki yerini araştırmaktaydı. Böylece en son adı geçen clit daha o sırada yayımlanmamıştı: "Etin İtirafları". Uzun süre bu kitabı yalnızca özel bir şekilde Foucault araştırmaları yapanlar okuyabileceklerdi. Ve sonunda bu kitap da yayımlandı.

College de France derslerinin dışında, Foucault daha evvel yaptığı dersleri de yayımlanmaya başladığında onun nerdeyse tüm felsefe tarihinin içinden geçmiş olduğu ortaya çıktı. Fenomenolojiden Antropolojiye. Kant'tan, Hegel'den Nietzsche'ye yaptığı dersler yayımlandığında onun ne kadar kapsamlı bir filozof olduğu ortaya çıkmaya başlamış oldu. En son Nietzsche üzerine yaptığı dersler 2024 yılında mayıs ayında yayımlandığında, Foucault'nun ne kadar Nietzsche'ye ve bedene, arzuya geç yaklaştığını da görmüş olduk. Ama arşiv ve "palimpsest yazı" onun hep aklındaydı.

1969-70 yıllarında Vincennes Üniversite'sinde Deneysel Üniversite Merkezi'nde verdiği Nietzsche dersleri hemen Nietzsche'nin "zamansızlığı" üzerine odaklanmaktaydı. Tarihi birey ve tarihi olmayan birey arasında kurduğu ilişki "tarih-üstü" ile bütünleşmekte. "Tarih" ile "tarih anlamı/yönü" arasındaki fark Nietzsche'den yola çıkarak Foucault'nun kendi çalışmalarında ortaya konulmakta. Tarih-dışı bir oluştur ve unutma (mutluluk) ile birlikte işlemektedir. Elbette en dikkat çekici olan Gilles Deleuze'ün de daha evvel vurgulamış olduğu gibi Nietzsche'nin "Ahlakın Soykütüğü" kitabında yazdığıydı. Borç üzerine kurulu bir anlayış için yeni ufuklar açılmakta bu satırlarında.

Kendi hayatımı........

© T24