Diğer

08 Mayıs 2024

Coğrafyanın ulusal kimlikler, strateji ve uluslararası ilişkiler üzerindeki etkileri zaman içinde nasıl gelişiyor?

Avrupa ne demek? Sadece Atlantik'ten Karadeniz'e, Baltık'tan Akdeniz'e bir kıta mı?

Jeostratejik haritayı coğrafya mı, antropolojik yapı ve onun bir bileşeni olan kültür mü, din mi belirler?

Teknik gelişme, şirket stratejileri etkili oluyor mu?

Aydınlanma nedir? K. Marx, emperyalizm kapitalizmin son evresi derken neyi kastetmiştir? Moğol emperyalizmi, Osmanlı emperyalizmi, Japon emperyalizmi, Britanya emperyalizmi, Hint emperyalizmi, Çin emperyalizmi, hepsi aynı veya benzer temellere, ilkelere, tanımlamalara mı dayanır?

East India Trading Company, Hollanda ve daha sonra Britanya kolonyalizminin bir aleti miydi, yoksa ticaret yapanların kurduğu bir şirket miydi? Günümüzde Apple, Microsoft, TATA, Toyota gibi şirketler farklı mı? Neler değişiyor, değişiklik ülkelere, toplumlara nasıl yansıyor?

Teknolojik gelişme, finansal piyasaların 21. yüzyılda gelişmesi, finansallaşma, klasik anlamda emperyalizm yerine, şirketlerin, sermaye piyasalarının ve bireysel yatırımcıların öne çıktığı bir evreye mi yol açmıştır? Ekonomi ve siyaset bağlamında geldiğimiz noktayı doğru değerlendiriyor muyuz?

Ticaretin serbestleşmesiyle açıklanan küreselleşmeyle, üretimde tedarik süreçlerinin yaygınlaşmasının ve işgücünün yer değiştirmesinden bağımsız olarak gelişen küreselleşmenin, olası olumsuz yanları ne gibi politikalarla düzeltilebilir, yönetilebilir?

Devlet-hükümet, birey-toplum-yurttaş kavramları, üretim ilişkileri bu dönemde yeniden ele alınıp tanımlanmalı anlamlı bir öneri olabilir mi? Siyasal iktidarın oluşumu bu kavramlardan bağımsız olarak incelendiğinde içinden çıkılmaz labirentlere girmiyor muyuz?

Emperyalizm yerine uluslararası veya çokuluslu şirketler kavramını kullanıyoruz. ABD, Trump döneminde başlatılan korumacılık, içe dönüş sürecini, Hazine Bakanı Janet Yellen "dost ülkelerle işbirliği" olarak tanımladı. Böyle bir ticaret politikası, şirket tedarik stratejilerine müdahale edilen bir tür neo kolonyalizm olarak değerlendirebilir mi?

Emmanuel Macron uzun zamandır Avrupa'nın geleceğini sorguluyor. 2017'de cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından Sorbonne Üniversitesi'ndeki konferansında NATO'nun beyin ölümünden söz etti. İki hafta önce bu düşüncesini yine Sorbonne'da verdiği konferansta bu kez "Avrupa'mız ölümlüdür (mortal), sona erebilir" diyerek tekrarladı.

ABD'nin iki önceliği: "Amerika first" ve Çin'le işbirliği. Avrupa'nın önceliği yok ve önümüzdeki on yıllarca olmayacak. Ekonomik rekabette Çin birçok açıdan ABD'nin ensesinde. Siyasal sistem olarak ise komünist Çin'le kapitalist ABD arasındaki ezeli "husumet" sürmekte. Çin'in Tayvan üzerindeki tehdidi ile Pasifik ülkelerindeki ezeli çatışma potansiyeli tuhaf bir işbirliği şeması ile ifade ediliyor.

Soğuk savaş döneminde devam eden ABD-Rusya arasında kapitalizm-komünizm husumeti vardı. Bu kez bir yandan karşılıklı çıkara dayalı işbirliği, öte yandan askeri çatışma ihtimali var. Çin Dışişleri Bakanı Wang, Macron'un bu tasvirini trafik ışıklarına benzetiyor, kırmızı, sarı, yeşil hepsi bir arada. Bazı alanlarda diyalog ve alış veriş, ötekilerde siyasal ilişkilerin durarak çatışmaya dönüşmesi olasılığından söz ediliyor.

Dünyada jeopolitik oyunun kuralları değişti. Savaş Avrupa kıtasına döndü. Şubat 2023'te Rusya'nın Ukrayna'ya girmesiyle başlayan çatışmaların, Orta Doğu'da Gazze'de süregelen felaketin İran'ın olası müdahalesiyle genişlemesi vekalet savaşlarıyla yangının ne kadar yayılacağı, ABD'nin, Çin'in nasıl tavır alacağı hepimizi düşündürüyor. A. Merkel'den sonra kendisini Avrupa'nın liderliğine hazırlayan E. Macron Avrupa'nın geri düşeceği ihtimali üzerinden öngörüde bulunuyor, Avrupa'nın ABD'nin "tebaası-kulu" olmadığını vurguluyor, kendi bağımsız savunma sistemini kurmasında ısrar ediyor.

Bu öngörünün temelinde II. Dünya Savaşı'yla birlikte Avrupa'nın güvenlik alanında ABD'ye, ardından enerji alanında Rusya'ya bağımlılığının artmış olması yatıyor. [1] D. Trump'ın Avrupa ülkelerinin NATO savunma bütçesine katkılarını yükseltmesi talebi bu........

© T24