Hannah Arendt Ödülleri, Almanya’nın Bremen eyaletinde 28 senedir verilen prestijli bir ödül. Ödül törenleri, Heinrich Böll Vakfı ve Bremen eyalet hükümetiyle ortaklaşa düzenleniyor. Heinrich Böll Vakfı bağımsız bir vakıf değil, “Parteinahe Stiftnung” olarak bilinen Alman siyasi parti vakıflarından biri. Alman yasalarına göre, iki kere üst üste meclise girme hakkı kazanan partiler devlet hazinesinden fon alarak kendi düşüncelerini Almanya’da ve yurtdışında yaymak amacıyla siyasi bir vakıf kurabiliyor. Heinrich Böll Vakfı da 2021’de koalisyona giren, Dışişleri Bakanlığı gibi önemli bakanlıkları elde eden Alman Yeşiller Partisi’nin siyasi vakfı. Heinrich Böll Vakfı diğer siyasi vakıflar gibi kendi ideolojileri çerçevesinde yerelde ve dünyada faaliyet gösteriyor, diğer siyasi vakıflarla etki alanını artırmak amacıyla yarışıyor. 2021’de ikinci kez meclise giren radikal sağ AfD vakfının da hazine desteği alma hakkı kazanmasıyla birlikte bu tür siyasi vakıfların sayısı 7’e çıktı.

Yeşiller, 1996 yılında kurdukları siyasi vakıflarının isim babası olarak 1972 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Heinrich Böll’ü seçmişti

Heinrich Böll’ün marka işlerinden biri de işte bu Hannah Arendt Ödülü. Hannah Arendt Ödülü, vakfın resmi açıklamasına göre 1995 yılından beri “güncel siyasi olayların kritik ve görünmeyen yönlerini tespit eden ve tartışmalı siyasi tartışmalarda görüşlerini sunarak kamusal alana girmekten korkmayan bireyleri onurlandırmak için” veriliyor.

Fakat Heinrich Böll Vakfı adına ödül verdikleri Hannah Arendt’i yeterince anlamamış ve verdikleri ödülün kriterini içselleştirememiş olsa gerek ki geçen hafta çok tartışmalı bir karara imza attı. Putin’i sert bir şekilde eleştirdiği, Rusya ve dünyada yaşanan otoriterleşme sürecini çarpıcı bir şekilde anlattığı gerekçesiyle Hannah Arendt 2023 ödülüne layık görülen ABD vatandaşı Rus Yahudi yazar Masha Gessen’in ödül törenini Gazze’yi Nazi işgali altındaki bir Yahudi gettosuna benzettiği yazısını gerekçe göstererek iptal etti.

Ödül töreninin iptal edilmesi Masha Gessen’in ilk yaşadığı sansür girişimi değildi. Nitekim Masha Gessen, Hannah Arendt Ödülü’ne Putin’in dahi susturamadığı cesur bir kalem olduğu için layık görülmüştü.

Masha Gessen, fikirleri susturmaya çalışanlar için yutulamayan bir demir leblebiydi. Akıntıya kapılmamayı, yeri geldiğinde kendi kavmine karşı dik durmayı da Hannah Arendt’ten öğrenmişti.

Alman Yeşillerinin bunu idrak edebilmesi içinse dünyaya rezil olmaları, itibarlarını kaybetmeleri gerekecekti.

Direnmek, aile geleneği

Masha Gessen, 1967 yılında Moskova’da iyi eğitimli orta sınıf bir Yahudi ailede doğdu. Babaannesinin ailesi Holokost sırasında Polonya’dan kaçmış, büyük dedesi ise Bialystok Gettosu baskını sırasında katledilmişti. Holokost’un gölgesi Masha’nın ailesini nesiller boyunca takip etti. Babaannesi Esther komünist tek parti yönetimi için muhbir olmayı reddettiği ve Yahudi olduğu için uzun bir süre iş bulamadı, tır şoförlüğü gibi işlerde çalıştıktan sonra nihayetinde yayıncılık ve çevirmenlik işine girdi, önemli eserleri Rusça’ya kazandırdı. Masha’nın anneannesi ile babaannesi çok yakın arkadaştı. Anneannesi Rozalia, 1956 yılına kadar devlette sansürcü olarak çalışmıştı. Mektupları, yabancı yayınları ve dergileri gözden geçiriyor, komünist ideolojiye uygun olmayan (büyük ihtimalle yayınlanan yabancı metinlerin �’i) cümleleri çıkarıyor, sansürlüyordu. Asker eşini 2. Dünya Savaşı’nda kaybeden Rozalia 1956’da Yahudi olduğu gerekçesiyle birçok devlet memuru gibi toplu bir şekilde kamu görevinden ihraç edildi. Nazileri yenmekle övünen Sovyetler de antisemitizm rüzgarına kapılmış, Yahudileri toplu bir şekilde işten atmaya başlamıştı. Masha Gessen, babaanne ve anneannelerinin hikayesini hayatı boyunca heybesinde taşıdı, Hitler’in zulmünden, Stalin’in hiddetinden kurtularak hayatta kalmalarını anlatan bir kitap dahi yazdı. Sansür işiyle uğraşan anneannesi bütün yasaklı kitapları okumuş, çocuklarına ve torunlarına genel kültürünü aktartmış, Masha ailesinden çok ciddi bir entelektüel birikim miras almıştı.

Masha Gessen 14 yaşındayken girişimci babası ve çevirmen annesiyle birlikte ABD’ye taşındı. Üniversitede mimarlık bölümüne girse de eğitimini tamamlayamadı ve 1991 yılında 24 yaşındayken ani bir kararla Rusya’ya geri döndü. Sovyetlerin dağılması Masha Gessen’i heyecanlandırmıştı, ülkesinin yaşadığı demokratikleşme sürecine bizzat tanık olmak istiyordu. Hem Amerikan hem de Rus vatandaşı olan Masha Gessen ülkesine döner dönmez kendisi gibi eşcinsel Ruslara destek vermek amacıyla LGBTİ derneklerine girdi, birçok gösteride aktif rol oynadı.

Bir ayağı New York’ta, bir ayağı Moskova’da

Masha, Rusya’da kaldığı yıllarda hem gazetecilik yaptı hem de açık LGBTİ kimliğiyle ülkenin en ünlü aktivistlerinden birine dönüştü. Putin’in iktidara geldiği ilk yıllardan itibaren en sert Putin muhaliflerinden biri olan Masha, akıcı İngilizcesiyle Putin’in otoriter eğilimleri hakkında dünyayı ilk uyaran isimlerdendi.

Masha’nın Rusya macerasının sonunu getiren dönüm noktaları 2012’de yaşandı. Masha Gessen, Rusya’nın en eski süreli yayını 150 yıllık bilim dergisi Vokrug svete’nın genel yayın yönetmeniydi. Fakat Putin’in otoriter rejimini pekiştirdiği bir dönemde, Putin’in konuşma yapacağı bir bilim konferansına muhabir yollamayı reddettiği için dergi yönetimi tarafından işten kovuldu. İşten kovulduğunu sosyal medyadan duyurması üzerine Putin Masha’yı aradı ve konferansın bir propaganda olmadığını, bilime cidden önem verdiğini söyleyerek Kremlin’e davet etti. Masha Gessen, muhalif arkadaşlarının itirazına rağmen Kremlin’e gitti ve Putin ile görüştü. Putin, derginin sahibine Masha’yı işe geri almasını söyledi, fakat Masha teklifi reddetti. Putin ile görüşebilirdi, fakat ona muhtaç olmak istemiyordu.

Masha’nın Putin muhalifi kimliğinin ön plana çıktığı 2012 senesi aynı zamanda Rusya’da anti-LGBTİ söylemin kurumsallaştığı, çeşitli yasalarla LGBTİ haklarının kısıtlandığı bir seneydi. Masha Gessen ise 2004 yılında Rus kız arkadaşı ile ABD’de evlenmiş, HIV pozitif bir annenin terk ettiği bir yetim çocuğu evlatlık edinmiş, eşcinsel kimliğiyle ön plana çıkan bir ünlüydü. Putinci siyasetçiler açıkça Masha’yı hedef gösteriyor, evlatlık edinip evlenmesini örnek göstererek Masha gibi Amerikalıların Rusya’nın aile yapısını bozduğunu belirtiyordu.

Masha Putin ile görüştüğü için liberal muhalefetin mesafe koyduğu, kınadığı bir isim olmuş, eşcinsel olduğu için Putincilerin hedefi haline gelmiş, Putin........

© Serbestiyet