Yunanlılar 9 Eylül’de denize dökülmüş, Mudanya Mütarekesinde ( 11 Ekim 1922 ) tek kurşun atmadan Trakya’nın geri alınması sağlanmış, barış kapısı aralanmıştı. Ancak kazanılan zaferlerin uluslararası seviyede kabul edilmesi sağlanmamış ve yeni bağımsız bir Devletin kuruluş yolu henüz açılmamıştı.

Üç yıldır verilen bağımsızlık mücadelesinin en zor ve önemli safhasına gelinmişti: Masa Başı Diplomasisi. İtilaf Devletleri Lozan Konferansına Ankara Hükümeti ile beraber, İstanbul Hükümetini de çağırmıştı. Anlaşılan, görüşmelerde şimdiye kadar olduğu gibi, isteklerinde İstanbul Hükümetini kullanmak istiyorlardı.

Bu konuda Ankara ve İstanbul Hükümetleri arasında itilaf çıktı. Konu TBMM’nde bir kaç gün tartışıldı. Meseleye kesim çözümün Saltanatın kaldırılması ile olacağına karar verildi ve Saltanat kaldırıldı. Ortada İstanbul’da bir hükümet kalmayınca, Lozan görüşmelerine hakkı olan, sadece Ankara Hükümeti delegelerinin gitme yolu açılmış oldu.

Merhum İnönü hatıralarında,” Mudanya Mütarekesinden sonra Lozan Konferansı, milletimizin Avrupa ortasında davet olunduğu büyük bir imtihandır. Lozan imtihanında, işte bu suallerin cevabı verilmiştir” der (Bilge Yayınevi, 2. Kitap, syf 147).

Zorlu geçen Lozan görüşmeleri bir defa kasintiye uğramış, yaklaşık dokuz aylık bir sürede neticeye bağlanmış ve 24 Temmuz 1923’te imzalanarak kabul edilmiştir.

Lozan görüşmelerine İsmet Paşa Başkanlağında katılan Türk heyeti, müdahil ve gözlemci sıfatiyle 20’den fazla devletle mücadele etmiştir. Lozan görüşmeleri İngiltere Dışişleri Bakanı, usta siyasetçi ve politikacı Lord Curson başkanlığında........

© Önce Vatan