Giriş

“Dinyester Nehrinin Ötesi” anlamına gelen Transdinyester Bölgesi, Moldova ile Ukrayna arasında yer almakta olup “Defacto” olarak bağımsızlığını ilan etmiş bir bölgeyi ifade etmektedir. Yaklaşık 500 bin nüfusa ve 4 bin km2 mertebesinde yüzölçümüne sahip (ince uzun) bir kara parçası olarak tanımlanmaktadır (Şekil 1). Transdinyestr Bölge’sinin nüfusunun en önemli etnik grubunu, yaklaşık üçte birlik oranla Ruslar oluşturmaktadır. Ukraynalılar ve Romenler de önemli nüfus oranına sahip olup (düşük oranlarda olsa da) Bulgarlar ve Gagavuzlar da bölgede yer almaktadırlar.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra 1991 yılında Moldova’nın bağımsızlığını ilan etmesinden sonra Moldova’nın içinde nitelenen Transdinyestr (Rusya’nın desteği ile) tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etmişti. Ancak, Birleşmiş Milletler (BM) üyesi hiçbir ülke tarafından tanınmamıştır. Buna karşın, halen Güney Osetya ve Abhazya tarafından tanınmaktadır.

Transdinyestr, kendisini sosyalist bir Cumhuriyet olarak tanımlamakta ve kendi içinde meclis, ordu, polis ve posta sistemi gibi teşkilatları oluşturmuş bulunmaktadır. Bölgede yaşayanların büyük çoğunluğu Rusya Pasaportu taşımaktadır.

Transdinyestr’in bağımsızlık ilanından sonra Moldova ile arasında silahlı çatışmalar yaşanmış ve 1992’de ateşkes ilan edilmiştir. 1993 yılında da duruma ilişkin olarak Avrupa Güvenlik Teşkilatı (AGİT) üzerinden çözüm görüşmeleri başlamış ve Moldova, Rusya, Ukrayna, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Avrupa Birliği (AB)’nin yer almasıyla müzakereler başlamıştır. Ancak, konu üzerinde fazla yol alınabildiği söylenemez.

Öte yandan Rusya’nın, “Barış Gücü” nitelemesiyle askerlerini bölgeye yerleştirdiği görülmektedir. Ayrıca, her yıl Transdinyestr’i ekonomik olarak da önemli ölçüde destekliği bilinmektedir. Burada şunu da belirtmek gerekir ki; II. Dünya Savaşı’ndan kalan önemli bir cephanelik de yine bu bölgede bulunmaktadır.

Rusya’nın Kırım’ı ilhakını takiben 2014’te Transdinyestr parlamentosunda Rusya’ya katılma istemi gündeme getirilir olmuştur. Son olarak, Şubat 2024 sonu itibariyle Rusya’dan koruma talebi yapılmış bulunmaktadır. Rusya tarafından ise Transdinyestr’in çıkarlarının korunmasının, Rusya’nın öncelikleri arasında olduğu ifade edilmiştir.

Transdinyestr’de bu son gelişmeler yaşanırken, Moldova’nın güney doğusunda (Şekil 1) Moldova’ya bağlı bir bölge olan ve Gagavuz Türklerinin yaşadığı, özerk bölge statüsüne sahip Gagavuzya’da da bazı huzursuzluklar gözlenmektedir. Gagavuzya’nın yüzölçümü 1800 km2 kadar, nüfusu ise 135 bin mertebesindedir.

Moldova merkezi yönetiminin; Gagavuzya’ya bazı baskılar uyguladığından ve bu durumdan Gagavuzya’nın rahatsızlık duyduğundan bahsedilmektedir. Hal böyleyken, Mart 2024 başında Gagavuzya Özerk Bölgesi Başkanı’nın Rusya’yı ziyaretinde Putin ile görüştüğü ve bazı anlaşmaların imzalandığı bilinmektedir. Ayrıca, Rusya’nın Gagavuzya’nın haklarını destekleme sözü verdiği de açıklanmıştır.

Transdinyester ve Gagavuzya’nın Önemi

Transdinyestr ve Gagavuzya her ikisi de Moldova’nın, Ukrayna ile sınırı olan bölgelerinde yer almaktadırlar (Şekil 1). Fazla olarak her iki bölgede de Rusya’nın etkisinin önemli olduğu görülmektedir. Burada şunu da hatırlatmak gerekir ki; Şubat 2022’den beri sıcak çatışmaların yaşandığı ve artık savaş nitelemesi kazanan Rusya-Ukrayna anlaşmazlığında,........

© Önce Vatan