“Dinle neyden! Bak neler söyler sana” diyor Mevlâna Mesnevî’sinin hemen başında. Dinlemek tüm duygulardan hatta görmekten bile önemli ve önceliklidir. Eğer öyle olmasaydı Allāh, Kur’ân’da kendini bize tanıtırken “O, işitici ve görücüdür”[1] buyurmazdı. Îman da bir işitme olayıdır. Kurtuluşa, esenliğe ulaşan mü’minler Allāh’a ve O’nun Elçisi’ne çağrıldıklarında “İşittik ve itaat ettik”[2] demişlerdir. Îmansızlık/müşriklik ise dinlemeyi terk etmektir: “Hakîkati inkâr edenler [birbirlerine]: ‘Bu Kur’ân’ı dinlemeyin ve onun hakkında saçma, anlamsız şeyler uydurun ki onu(n gücünü) bastırasınız!’ derler.”[3]

İşte Mülk/10. âyetinde cehennemliklerin buraya neden koyulduklarının açıklamasını yaparken keşke deyip pişmanlık duyacakları ilk şey “dinlememek”, sonrasında ise “aklı kullanmamak”tır: “Ve onlar, ‘Eğer biz’ diye ekleyecekler, ‘[bu uyarıları] dinlemiş olsaydık veya [en azından] kendi aklımızı kullansaydık, [şimdi] yakıcı ateşe müstahak olanlar arasında bulunmazdık!”[4] Görülüyor ki dinlemekle akletmek arasında kaçınılmaz bir bağ bulunmaktadır. Şüphesiz dinlemek de sadece işitmekle değil, sözün mânâsını anlamakla doğru orantılıdır. Tıpkı bakmak ile görmenin birbirinden farklı işlevleri olduğu gibi. Kur’ân, sözü sadece bir ses/çağrı/nidâ olarak algılamayı/duymayı “sürü” davranışı olarak nitelendirmekte ve bu tavrın mânevî sağırlığa, dilsizliğe ve körlüğe neden olduğunu söylemektedir.[5] Sonuçta ise ortaya akletmeyen bir toplum çıkmaktadır. Çok ilginçtir ki, Kur’ân’da akıl, isim hâliyle yer almamakta, geçtiği 46 yerde de akletmek fiili kullanılmaktadır. Daha öz ifâde ile Kur’ân insândan “işlevsel akıl” istemektedir ve bunu gerçekleştiremeyenlerin üzerine her türlü –maddî ve mânevî– kirliliğin bulaşacağını vurgulamaktadır.[6]

Üzülerek ifâde edelim ki sözünü ettiğimiz bu “akletmeme” problemi uzun zamandır Müslümanlar’ı da etkisi altına almış, düşünmek ve tefekkür etmek, insânlık için yeni değerler üretmek, yerini........

© Mir'at Haber