TDK Güncel Sözlüğe göre mahlas, takma ad; müstear, takma anlamlarına geliyor. Arapçadan dilimize geçen her iki kelimenin edebiyatımızda özel karşılığı, yani terim anlamı var.

Tapşırma, iğreti ad, takma ad, takma isim olarak da kullanılan mahlas ve müstear kelimelerinden mahlas daha çok şairlerin şiirlerinde, asıl isimlerinin yerine kullandıkları müstear isim, bir nevi lakap, rumuzdur. Halk edebiyatı (Âşık edebiyatı) ve Divan edebiyatında birçok şair mahlas kullanma yoluna gitmiş; mahlas kullanmaya tahallus, mahlasın geçtiği beyite ise mahlas beyiti denmiştir.

Bazı şairler, bir rumuz olan mahlasları kendileri belirlerken, bazıları ya bir büyükten (usta, pir, âşık, mürşit) ya da gördükleri bir rüya üzerine almışlardır. Günümüzde şiir dışındaki türlerde yazanlar da çeşitli mahlaslar kullanmaktadır.

Müstear da aynı şekilde şair ve yazarların, gerçek isimlerini gizleyerek kullandıkları takma isim demektir. Nâm-ı müstear da denir.

Edebiyatımızda mahlas/müstear isim kullanan bazı meşhur şair ve yazarların kullandıkları mahlaslar/müstearlar ile asıl isimleri şöyledir:

Divan Edebiyatı: Şeyhî (Yusuf Sinâneddin), Avnî (Fatih Sultan Mehmet), Adlî (Sultan II. Bayezid), Selimî (Yavuz Sultan Selim), Fuzulî (Mehmet), Hayâlî (Mehmet), Muhibbî (Kânûnî Sultan Süleyman), Selîmî (Sultan II. Selim), Bâkî (Mahmud Abdülbaki), Bağdatlı Rûhî (Osman), Nef’î (Ömer), Nâbî (Yusuf), Nedîm (Ahmed), Fitnat Hanım (Zübeyde), Esrâr Dede (Mehmed), Şeyh Galib (Mehmed Esad), Tahirü’l-Mevlevi (Mehmet Tahir Olgun)…

Tasavvuf Edebiyatı: Mevlâna (Muhammed Celaleddin), Sultan Veled (Bahaeddin Muhammed), Nesîmî (İmamüddin), Hacı Bayram Velî (Numan), Ümmî Sinan (Yusuf), Aziz Mahmûd Hüdâyî (Mahmud), Niyâzî-i Mısrî (Mehmed)…

Halk Edebiyatı: Köroğlu ve Karacaoğlan’ın asıl adları hakkında kesin bilgi bulunmamaktadır. Dertlî (İbrahim), Bayburtlu Zihnî (Mehmed Emin), Seyrânî (Mehmed), Dadaloğlu (Veli), Ruhsâtî (Mehmed), Âşık Sümmânî (Hüseyin), Âşık Veysel (Veysel Şatıroğlu)…

Tanzimat Dönemi Edebiyatı: Şinasi (İbrahim),........

© Maarifin Sesi