Merkezi yönetim bütçesinin 2023 yılındaki gelir tahsilatı ile giderlerini (2023 yılı toplam gelir: 5 trilyon 210,5 milyar TL, toplam gider: 6 trilyon 585,5 milyar, bütçe açığı: 1 trilyon 375 milyar TL) iller itibariyle karşılaştırma kapsamında konuya ilişkin çeşitli rakamsal verileri sunmadan önce; Hazine ve Maliye Bakanlığının bu husustaki dip not açıklamasının (Bakanlıkların merkez muhasebe birimlerince tahsil edilen ve ödenen tutarlar il ayrımına tabi tutulmaksızın “merkez” satırında yer almaktadır.) dikkate alınmasının doğru analiz yapmaya katkı sağlayacağını belirtelim.

2023 yılında gelirlere ilişkin merkez tahsilatının toplam tahsilat içindeki payı yüzde 7,51, merkezce ödenen tutarların toplam giderler içindeki payı ise yüzde 65,39 olarak gerçekleşmiştir. Toplam bütçe gelirlerinin toplam bütçe giderlerini (merkez tahsilat ve giderleri dahil) karşılama oranı yüzde 79,12 olmuş, vergi gelirlerinin toplam bütçe gelirleri içindeki payı ise yüzde 86,38 olarak gerçekleşmiştir.

Toplam 81 il içinde kendi giderlerini kendi gelirleriyle (vergi ve diğer gelirler) fazlasıyla karşılayan il sayısı 16’dır. Bu iller ve giderlerini gelirleriyle karşılama oranları şöyledir: Kocaeli (% 1031,94), İstanbul (% 932,91), İzmir (% 440,26), Tekirdağ (% 277,92), Bursa (% 241,47),Zonguldak (% 235,49), Mersin (% 209,73), Yalova (% 205,59), Antalya (% 161,43), Ankara (% 135,41), Muğla (% 125,82), Hatay (% 122,72), Manisa (% 107,47), Aksaray (% 105,10), Denizli (% 102,96), Adana (% 102,90).

Diğer 65 ilin durumları ise şöyledir: Giderinin % 10’una kadarını karşılayan il sayısı (3), % 10-19 (10), % 20-29 (19), % 30-39 (7), % 40-49 (10), % 50-59 (3), % 60-69 (7), % 70-79 (4), % 80-89 (1),% 90-99 (1). Bu sıralamaya bakıldığında; kendi giderlerini kendi gelirleriyle karşılamaya en yakın performans gösteren diğer iller; Sakarya (% 92,75) ve Çanakkale (% 88,46) olarak dikkat çekerken, Tunceli (% 6,74), Şırnak (% 6,27) ve Hakkari ise (% 6,10) performansı en düşük iller olmuştur.

Toplam gelir tahsilatı içindeki payı yüzde 1 veya daha fazla olan 9 il ve payları şöyledir: İstanbul (% 43,27), Ankara (% 10,58),........

© Hürses