Miras bırakanın ölümünden sonra geriye kalan malvarlığının tespiti, yalnızca teknik bir işlem değil, miras hukukunun omurgasını ayakta tutan en temel kurumdur. Çünkü mirasın paylaşımı, saklı payların korunması, denkleştirme ve tenkis davalarının sağlıklı biçimde yürütülmesi, ancak terekenin kapsamının doğru ve güvenilir biçimde belirlenmesiyle mümkündür. Bu sebeple terekenin tespiti, tarafların mülkiyet ihtilaflarını çözmek ya da paylaştırmayı gerçekleştirmek amacıyla değil, mirasın bütünlüğünü muhafaza etmek ve hak sahiplerinin menfaatlerini güvence altına almak için öngörülmüş koruyucu bir önlemdir.

Tereke Nedir? – Külli İntikal

Tereke; murisin ölüm anında mevcut, mirasçılara geçişi mümkün tüm mal, hak, alacak ve borçların bütünüdür. TMK 599 uyarınca külli intikal esastır: Kanunda öngörülen ayrık haller saklı kalmak kaydıyla murisin aynî hakları, alacakları ve zilyetlikleri, ayrıca bir işleme gerek olmaksızın ölümle birlikte mirasçılara geçer. Atanmış mirasçılar da aynı esasa tabidir. Bu nedenle terekenin doğru tespiti, sonradan yapılacak paylaştırma, denkleştirme ve tenkis işlemlerinin zemin kaydı niteliğindedir.

Mahkemenin Terekeye İlişkin Araştırmaları

1. Taşınmaz Mallar (Tapu Araştırması)

- Sulh hâkimi, terekeye dâhil taşınmazların tespiti için Tapu ve Kadastro Müdürlüklerine müzekkere yazar.

- Miras bırakanın T.C. kimlik numarası üzerinden Türkiye genelindeki tüm tapu kayıtları araştırılır.

2. Banka Hesapları ve Mevduatlar

- Bankalar Birliği Risk Merkezi ve ilgili banka şubelerine yazı yazılarak, miras bırakan adına açılmış hesaplar, mevduatlar, vadeli-vadesiz hesaplar ve kiralık kasa bilgileri istenir.

3. Borsa ve Menkul Değerler

- Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) ve Borsa İstanbul (BİST) üzerinden, miras bırakanın adına kayıtlı hisse senetleri, tahviller ve diğer sermaye piyasası araçları sorgulanır.

4. Sigorta Poliçeleri ve BES Hesapları

- Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM)’ne müzekkere yazılarak, bireysel emeklilik hesapları ve sigorta poliçeleri araştırılır.

5. Araç Kayıtları

- Emniyet Genel Müdürlüğü / Trafik Tescil birimlerinden, miras bırakan adına kayıtlı araçların listesi istenir.

6. Vergi ve Mali Kayıtlar

- Vergi Daireleri ve Gelir İdaresi Başkanlığı üzerinden mükellefiyet, vergi borcu, ticari faaliyet ve varsa şirket ortaklık payları araştırılır.

7. Şirket Ortaklıkları

- Ticaret Sicil Müdürlükleri / MERSİS kayıtlarından, miras bırakanın ortak veya yönetici olduğu şirketler sorgulanır.

8. Sosyal Güvenlik Hakları

- SGK üzerinden emeklilik, ölüm aylığına esas prim günleri, iş kazası tazminatı vb. haklar araştırılır.

9. Taşınır Mallar ve Kıymetli Eşyalar

- Ev eşyaları, ziynet eşyaları ve üçüncü kişilerde bulunduğu bildirilen mallar için keşif yapılabilir; gerekirse yediemine teslim edilir.

10. Kripto Varlıklar

- Mevcut durumda doğrudan resmi bir merkezi kayıt sistemi yoktur. Ancak mahkeme, mirasçıların bildirdiği borsa hesapları için ilgili kripto platformlarına yazı yazılmasını isteyebilir. Ayrıca MASAK kayıtları üzerinden hareket yapılması da mümkündür.

11. Diğer Araştırmalar

- PTT: posta çeki hesapları veya kıymetli evraklar için.

- Kooperatifler / Dernekler: ortaklık payları veya alacaklar için.

- Tapu dışı taşınmaz hakları (ör. üst hakkı, intifa hakkı) için ilgili özel kurum veya idarelerden bilgi istenir.

Terekenin Aktifi–Pasifi

Aktif, murisin ölüm ânındaki malvarlığı kıymetlerini ve iadeye/tenkise tabi kazandırmaları; pasif ise TMK 507/2 kapsamında murisin borçlarını, cenaze ve yazım/mühürleme giderlerini ve bakım/nafaka niteliğindeki zorunlu kalemleri içerir. Net tereke, aktiften pasifin indirilmesiyle bulunur; bu net değer, saklı paya tecavüz ve tasarruf edilebilir kısmın hesabında referans alınır. Yargıtay HGK, 07.07.2010, E. 2010/1-360, K. 2010/372: Net terekenin hesaplanmasında, mirasın açıldığı tarihteki rayiç değerlerin esas alınması gerektiği belirtilmiştir.

Terekeye Eklenmeyen Haklar – İstisnalar

Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar (ör. intifa, sükna, şahsa bağlı talep hakları), aile hukukundan doğan devam eden statü hakları, destekten yoksun kalma tazminatı, dul–yetim aylığı, emeklilik ikramiyesi, işçinin ölümü hâlinde TBK 440 tazminatı gibi kanunen doğrudan hak sahiplerine ödenen menfaatler terekeye girmez. Buna karşılık, murisin muvazaa nedeniyle iptali istenen temlikleri, gizli bağış niteliğindeki ödemeler ve iadeye/tenkise tabi kazandırmalar, şartlarıyla ekleme (ilave) hesabına konu edilir.

Terekenin Tespitinin Niteliği: Delil Tespiti
Tereke tespiti davaları, Yargıtay uygulamasında delil tespiti........

© Hukuki Haber