Dezenformasyon ve dijital haber okuryazarlığına ilişkin devam yazısının bu bölümü, olan-biteni büyük ölçüde, haber siteleri veya sosyal medya gibi elektronik kaynaklardan takip eden kullanıcıları hedefliyor. İnsanları internetle bu kadar içli-dışlı yapan en önemli husus, yalnızca haber değil kuşkusuz, hemen her konuya ilişkin aşırı bilgi ve eğlence trafiği. Çoğumuzun gününü değil artık, ömrünü tükettiği bu mecralarda herkesi bir miktar (yarım) doktor, avukat, mühendis, psikolog, eğitimci, gazeteci yapmaya yetecek kadar bilgi var. İnsanlar doktora artık, hastalıklarını tanımlamış, teşhislerini koymuş, tedavi yöntemlerini belirlemiş olarak gidiyorlar. Eğlence deseniz, gerçek hayattan daha çeşnili (!) durumda.

Kriz veya bunalım dönemlerinde insanların haber, bilgi ve eğlence amaçlı internet yönelimi en üst düzeye çıkıyor. Bağımlılık sadede kriz dönemleriyle açıklanamaz tabi ki. Bu dönemlerde haber bağımlılığının zirve yaptığını özellikle vurgulamak için bu bahsi açtım. Bir şeylerin ters gittiğini düşünmeye başladığımızda, işlerin bir süre sonra düzeleceğini, güvende olduğumuzu hissettirecek haber, bilgi veya yorum arayışımız katlanan bir hâl almakta. Bize göre kötü olan haberlerin psikolojimizi olumsuz etkileyen sonuçlarını, iyi haberlerle etkisizleştirmek ve yeniden uyumu yakalamak için yapıyoruz bunu. Yalan haber ve manipülasyona karşı en dirençsiz olduğumuz zamanlar, en çok haber takip ettiğimiz böylesi zamanlara karşılık geliyor.

Tabi ki burada birinci aktör dezenformasyon ve yalan haber üreticileri-şebekeleri. Hırsızın hiç mi suçu yok demeyelim. Onlarla mücadele yöntemlerine, geçen yazıda değinmeye çalıştım. Biz yardımcı oyuncu olarak kadroda yerimizi alıyoruz. Bu filmde yardımcı oyuncu olmanın birinci koşulu hakkaniyet duygusuyla ilintili. Bir önceki yazıda değindiğim üzere, kendisine güzel görünen (yalanlara), menfaat ve ilgilerine hizmet ettiğini düşündüğü haber ve bilgilere; sorgulama, doğruluğunu araştırma gereği duymadan hemen inanma eğiliminde olanlar, rolünü hakkıyla yerine getiriyor.

Gazete ve televizyonlarda iyi-kötü bir bekçilik-kontrol mekanizması var. Herkesin kendi medya alanını oluşturduğu dijital dünya ise böyle bir mekanizmadan yoksun durumda. Daha çok sosyal medyayı kastediyorum. Oluşan bekçilik boşluğunu bir süre sonra algoritmalar doldurmaya başladı. Sahipleri adına haber, bilgi, reklam... Ne varsa dikkat, ilgi ve ekonomik faktörlere göre sıralıyorlar. Bu ortamlarda bilgiyi dezenformasyondan ayırma, doğrulama veya bir kaynağın güvenilirliğini değerlendirme görevi biz kullanıcılara bırakılmış durumda.

Kullanıcılara bu konudaki görevlerini hatırlatma işi yeni değil. Henüz bugünkü anlamda hiç bir iletişim aracının olmadığı, bilgi akışının kişiden kişiye şifahi nitelikte olduğu bir döneme kadar gidiyor. Hz. Peygamber dönemine. Konuyla ilgili meşhur bir ayet olan Hucurât Suresi - 6. Ayet'i kastediyorum: "Ey iman edenler! Bilmeden birilerine zarar verip de sonra yaptığınıza pişman........

© Haber7