Evrenin büyük karmaşasını “kavrayışa” dönüştürmede iki yol izleniyor: Biri, başlangıç olarak kabul edilen büyük patlama ve sonrasındaki sürecin izini sürme. Diğeri de, varlığın bileşenlerindeki en küçük parçalarından yola çıkarak, büyük patlama anına doğru evrimi kavrayabilme yolculuğu.

Doğadaki evrim sürecinin beş temel bileşenini üreme, mutasyon, ayıklama, yalıtım ve iş birlikleri oluşturuyor. Elimizdeki en değerli varlığımız olan bilim, bir model çerçevesinde benzetimler yaparak, analiz edilen alanın yapısını oluşturan bileşenlerin iç etkileşimlerini, bağlamların yönlendirici etkilerini netleştirerek etkili değerlendirme yapmanın yollarını açıyor.

Yaşamla ilgili düşündüklerimiz, düşlediklerimiz, plan ve projeye dönüştürdüklerimiz ile uygulama sonucunda ulaştığımız sonuçlar arasındaki farkı anlatan “deneysel mesafe ayarları” da etkili bir yönetim aracı.

Deneysel mesafe ayarında evrimin “ayıklama sürecinin” işleyişini kavradığımızda, yaşamın öz gerçeğine yakın sonuçlar üretilmesi olasılığı yükselir. Evrim sürecinin diğer bileşeni olan “yalıtımın işlevini” kavramak da, deneysel mesafe ayarını etkinleştirme, işlerimizi daha verimli yapabilme yollarını açar.

Biyolojik alanda yalıtım terimi, çiftleşme ve verimli döllenmeyi engellemeyi açıklar. Günlük yaşamımızda mekânların iklimlendirilmesi, coğrafyanın erişilebilirlik ve ulaşılabilirlik etkilerinin yarattığı oluşumlar; birey, topluluk ya da toplumların ürettikleri değerleri kaba ve yumuşak güçle koruması, bireysel yeteneğe bağlı işlerin kütle üretimine geçini engellemesi, ekolojinin geliştirici ve asalak unsurları dengelerinin kurulması ve gizlilik uygulamaları gibi çok geniş alanı kapsar.

Vahşi alanlarda ve ehlileştirilmiş kültür ortamlarında “birikimlerin korunması ve uzun dönemli geleceğin güven altına alınması” sürecinin engeli olan “aşırı ve noksan değerlendirme” tuzaklarına düşmemek için sahip olduğumuz değerleri nasıl yalıtacağımız üzerine kafa yormalıyız.

Değerlerimizi yalıtmanın iki güç kaynağı var: Biri, kaba güç oluşturarak değerlerimizi yok etme niyetini caydırma. Diğeri, akıl kullanmaya........

© Ekonomim