Örnek vereyim. Feodal kolektif eylem sorunu tam olarak nasıl nitelenebilir? Basitleştirilerek iki sınıflı bir topluma indirgenen feodalizm –serfler ve soylular- bu iki karşıt sınıf arasındaki çatışma kadar soyluların kendi aralarındaki koordinasyon problemiyle de belirlenir. Bu problemin görünen yüzü hanedanların değişmesi, savaşlar ve saray darbeleri, “taht oyunları” oluyor –ancak sadece görünen yüzü. Âdem-i merkeziyetçi bir yapıda yerel düzeyde güç, imtiyaz, hukuk yapma ve vergi toplama üzerinden kiliseyi ve dilenci tarikatları da içeren yerel soyluların iç kolektif eylemi sorunu yakıcı olabiliyordu. Yerel otoritenin kendisi bile tek başına ele alındığında çok sayıda aktörün varlığıyla kararlı bir denge bulmakta zorlanırken olduğu kadarıyla “merkezi” bir otoritenin varlığı dengenin kararlılığını tartışmalı hale getiriyordu. Modern zamanlar için –elbette kapitalizm için de- geçerli olan bu sorunun oyun-teorik ama analitik anlatı türüne de dâhil edilebilecek heyecan verici bir ilk dönem çalışması için Taylor (1987)’ye bakılabilir.

Doğru olan, vurgulanmasında sakınca olmayacak kadar net olan tez ne olabilir? Söylenecek şeylerin ilki burjuvazinin oluşma sürecinin tipik bir “sosyal sermaye” oluşumu süreci olduğudur. Bilindiği gibi, sınıflar hayali bir ortamda veya vakumda oluşup, önce “kendinde sınıf” (an sich), sonra “kendisi için sınıf” (für sich) haline gelmezler. Bilinç ve fiziki oluşum bir bütündür. Başka türlü ifade edersek, sınıf da kendisini kurguladığı, tahayyül ettiği, kendisini sembolik dünyalarında bir sınıfın üyeleri olarak gören insanların sayısı arttığı ve bir araya geldikleri ölçüde sınıf olur. Burjuva nüvelerinin “sınıfsallaşmalarında” farklı olan bu kültürel ve sembolik sürecin aynı zamanda kanlı canlı, somut ve çoğunlukla hızlı bir sermaye birikimi süreci de olmasıdır. Sınıf ve sınıf oluşumu kavramları her zaman göründüğü kadar basit olmayabilir. Çeşitli Marksizmlerin “sınıf mücadelesi daima vardır ama bazen alttan alta işler çünkü işçi sınıfı kendisinin (sınıf) bilincine (henüz) varamamıştır” yollu tezi üstü örtük olarak bir........

© Ekonomim