SSCB değişik bir dünya idi. Sonuçta hem başarısız oldu –içe doğru çöktü, savaşla veya dışsal bir nedenle değil- hem de sosyalizm fikriyle özdeşleştirmeye çalıştığı model tarihe karıştı. Döke saça kullandığı kaynaklar ve insanlar oldu. Buna karşın önemli başarıları vardı ve belki de bu nedenle çözülüşü zaman aldı. Ancak kabul etmek gerekir ki muazzam doğal kaynaklarına rağmen karşı karşıya kaldığı kısıtlar da oldukça bağlayıcıydı. Bu kadar çok etnik grubun ve dilsel, kültürel çeşitliliğin olduğu devasa bir coğrafyada homojenleştirme girişiminin tutma olasılığı düşüktü. Dolayısıyla sorun ideolojik olmaktan veya “Homo Sovieticus’un” yaratılamamasından veya kaçınılmaz bürokratikleşmeden çok sistemin bir noktadan sonra işlememesindedir. Bu tip bir sistem olağandışı koşulların sistemidir ve normalleşememektedir. Hiçbir toplum sürekli kontrol altında tutulamaz ve sürekli yarışta olamaz. Ekonomik ve teknolojik olarak geride kaldı ve meseleyi çözmek için Hruşçov’dan beri denemeye çalıştığı reformlar ya yarım kaldı ya da geç geldi. Gri tonları yoktu ve sonunda gri alana girilince hızla çözüldü.

Stalin-Preobrazhensky Modeli diyebileceğimiz büyüme/kalkınma/sanayileşme modeli hakkında test edilebilir bir çerçevenin oluştuğunu veya aslında çok eskiden oluşmuş bir çerçevenin geçerliliğinin test edilebilmesinin mümkün hale geldiğini söyleyebiliriz. Çeşitli yan hipotezler de test edilebilir hale geldiler. Basit bir “iktisatçı avadanlığı” kavramıyla bakmak mümkündür. Mümkündür ama ne kadar doğrudur? Dönüp dolaşıp Naum Jasny’de soluğu alır mıyız? Yani ilk yapılan şey tarımdaki fazla nüfusu zorla eksilterek dengeyi sağlamak mıdır? Stalin’in birinci işi o zamanın tabiriyle ekonomide “materyal balansı” sağlamak mıydı? Bu kadar basit olmamalı.

Basit “iktisatçı avadanlığı” kavramı hangisi? Rusya’nın köylü sorunu sistemden bağımsız olarak bir toprak/işgücü oranı sorunuydu. İkinci Serfliğe bu oranın yüksekliği yol açmıştı. Araziler genişti ve toprak bol faktördü. İşgücü kıt idi. Bu durumda tarımda reel ücretlerin........

© Ekonomim