Har.1: Değişen coğrafya, Küçük Firikya, Küçük Arzava, Lukka, Truva, Ahhijava, Akhalar, tarihî yollar ve kentler.

Bu makalenin amacı eski Aigai kentinin yeri hakkındadır. Manisa ili, Yuntdağıköseler köyü hududunda bulunan bir Roma öreni için 1881 yılında Fransız araştırmacıların Aigai demesiyle 2004’den beri TC Kültür ve Turizm Bakanlığının izin ve desteğiyle kazı yapılmaktadır.

Diğer birçok arkeolojik kazıda olduğu gibi maalesef Aigai kazısı da yanlıştır. İlyada’da iki kere zikredilen Aigai kenti, MÖ 1200’lü yıllarda ve kıyıda bulunması gerekir.

Hâlbuki Yuntdağıköseler köyü kıyıdan yaklaşık 13-14 km uzaktadır ve kazı raporundan anlaşıldığına göre bu kent azami MÖ 6.-7. Asırlara tarihlenmektedir. Bu açık ikazlara rağmen bu ören için Bakanlık ve Kazı Başkanlığınca hâlâ Aigai denilmesi ve kazıya devam edilmesi hayret-i mucip değil midir?

Açar Kelimeler: Aigai, Ege, Larissa, İlyada, Manisa, Yuntdağıköseler köyü, Deniz, Arkeolojik Kazı

Arkeologlar maalesef bize değil, Batı’ya inanıyor. Hâlbuki Batı, Anadolu’daki (Anadolu eyaleti) coğrafî değişimi bilmediği için bütün yorumlarını mevcut coğrafyaya göre yapmış ve yanılmıştır.

Onun için Amorion- Emirdağ, Truva- Çanakkale, Pessinus- Ballıhisar, Kelene ve Apameia- Dinar kazıları hep yanlıştır. Batı, Eumeneia, Laodikya, Mysia, Hellespontus, Asya eyaleti ve birçok kentin ve bölgenin yeri konusunda da yanılmıştır.

Bugüne kadar bu yanlışlıklar konusunda Türk arkeolog ve tarihçisi hiçbir itirazda bulunmamış ve Batı’yı kopyayla yanlış bir tarih ortaya çıkmıştır. “Eski Hoyran Gölü (Deniz)- Boğaz’daki (Hellespontus: Kemer Boğazı) Asya ırmağı- Eski Eğirdir Gölü (Ege Denizi)” şeklindeki coğrafya, “Marmara Denizi- Çanakkale Boğazı (Hellespontus)- Ege Denizi” olarak anlaşılmış ve tarihimiz alt-üst edilmiştir. Benzer yanlışlardan biri de İlyada Destanında zikredilen Aigai kentidir. Alttaki şu haber:

“TUBİTAK 4004 Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları Programı kapsamında gerçekleşip desteklenen “Aigai Arkeoloji ve Doğa Okulu Projesi”, Vali Yaşar Karadeniz’in teşrifleri ile proje anısına MCBÜ Şehit Prof. Dr. İlhan Varank Yerleşkesinde düzenlenen Fidan Dikim Töreni”, yanlışın devletçe benimsendiğini göstermesi bakımından vahimdir. Koca bir devlet, Fransız araştırmacıların 142 yıl önce; 1881 yılında yaptıkları bir yanlışın peşine takılmış gidiyor.

Vikipedi, Aigai için özetle: -Aigai, Manisa- Köseler köyünün 2 km güneyinde antik bir kenttir. MÖ 1100’lerden sonra Yunanistan'dan gelen Aioller tarafından kurulmuştur. (1.) Ancak 2004’ten beri sürdürülen arkeolojik kazılara göre kentin kuruluşu MÖ 8. yüzyılın sonlarından daha erken değildir. Antik kent yerindeki ilk arkeolojik çalışmalar 1881’de Fransız araştırmacılar tarafından yapılmıştır. Kentin arkeolojik kazısı Prof. Dr. Ersin Doğer (Ege Ü 2004-2016) ve Arkeolog Yusuf Sezgin (CBÜ 2017-) tarafından yapılmaktadır. Kazı Başkanı Doç. Dr. Yusuf Sezgin, Oxford Üniversitesi, Lincoln College’de Aigai kenti hakkında bir sunum yapmıştır. Herodotos, Aigai kentini Aiollerin kurduğu 12 kent arasında sayar. (2.) Kentin gerçek kuruluş tarihi şu an için tam bilinmiyor. Kentin adı Herodotos'ta Aigaiai, kentin bastığı sikkelerde Aigai ve Aigaion geçer. Aigai adı eski Yunancada keçi anlamınadır; kentin bastığı bronz sikkelerde keçi tasviri kullanılmıştır. (3.) Kentin adını anan Strabon, Pseudo Skylax ve Plinius (MS 23-87), bu yerleşimin deniz kıyısında değil, iç kısımda ve dağlık bölgede olduğunu vurgular. (4.) Tahminen Aigai, diğer bir dağ kenti olan Temnos gibi MS 7. yüzyıldaki Arap akınları nedeniyle terkedilmiştir. (5.) Anadolu'da Pergamon krallığının güçlü rakibi olan Seleukos krallığının Akhaios adlı bir generalin emrinde başlattığı saldırılar (MÖ 220-218) sonunda Aigai ve Aiolis kıyıları Pergamon Kralı Attalos'un elinden çıkmış; daha sonra Akhaios’un öldürülmesi ile Aigai ve çevresi yeniden Pergamon krallığına katılmıştır. (6.) Aigai'de Roma yönetimi ile ilgili en erken bilgi MÖ 1. yüzyıla aittir. Sezar'ın güvenilir bir adamı olan Publius Servilius Isauricus, Asya Valisi olarak görev yaptığı sırada (MÖ 48-46) kente ve buradaki Apollon Tapınağı’na önemli yardımlar yapmıştır. Nitekim kentte ele geçen bir heykel kaidesinin üzerindeki yazıttan bu valinin Aigai’da onurlandırıldığı anlaşılmaktadır- der (erişim 28.10.2023).

“Aigai Kazı ve Araştırmaları” başlığı altında “Aigai Tarihçesi” verilir ve W.M. Ramsay (Remsi) 1890 yılında yayınladığı kitabında “Aigai sınırlarının oldukça geniş olduğundan söz etmektedir” diye, yine bir yabancı kaynak alınır (erişim 28.10.2023).

Hâlbuki O, “Aigai arazisi çok büyük olmalıdır” diye kanaatini belirtir (Remsi, 1960: 124). O ayrıca “Petra bence meçhuldür. Lâkin Aigai ile Temnos daima beraber zikredildiği ve bunlardan birincisi Smyrna ile sıkı münasebette bulunduğu için Petra'nın Aigai’nin yerini almış olduğunu tahmin ediyorum” der (Remsi, 1960: 116).

Remsi’den aşağıda tekrar söz edeceğim. Bendeniz uzun zamandır “Remsi’nin kendi kanaatleri yanlıştır, ama kaynaklardan aktardığı bilgiler mühimdir” diye söylerim. Çünkü O, eserini, Göller Bölgesi’ndeki -Asya eyaletindeki- coğrafî değişimi bilemeden yazdı ve 1939 yılında bilemeden vefat etti.

O’nun, “Neticeyi bir kelime ile izah edebiliriz: ya benim eserim sırf bir hatadan ibarettir yahut da Anadolu haritasının büyük bir kısmı tamamiyle değişmelidir” (Remsi, 1960: 106). Ve “Tam Bizans manasiyle Asia bence o kadar müphem ve az bilinen bir eyalettir ki buna ait şehirlerin yerlerini inceden inceye münakaşa edemeyeceğim” (Remsi, 1960: 111) ifadeleri şayanı dikkattir. Türk tarihçisi, O’nun bu eserini, O’nun bu ikazına dikkat etmeden kaynak almıştır (Har.1, Har.2).

O’nun Petra dediği kent, Eğirdir-Bedre köyü olmalıdır. Asia (eyalet) ise Uluborlu dâhil, Kemer........

© Dikgazete.com