Ruh, Akıl, Kalp-Gönül, Beyin, Zihin, Zeka, Düşünce, Şuur, İdrak, Mantık, Yetenek, Dahilik, Delilik, İçgüdü, Duygu, Duyu, Algı, Kavrayış, Feraset

Bugün itibarı ile hiçbiri tam olarak anlaşılamamış olan bu kavramların hepsi “soyut” kavramlar. Bunların varlığını, insan davranışlarının sonuçları itibarı ile gözlemleyebiliyoruz.

Büyük Mütefekkir Gazali, “İhyâ-u Ulûm-id-Dîn” isimli muhteşem eserinde Kalbi, Ruhun da içinde bulunduğu bir hükümdar, Aklı da onun yardımcısı olarak değerlendiriyor ve sahih hadislere dayanarak, yaratılmışlar içinde en kıymetli şeyin Akıl olduğunu belirtiyor.

Akıl konusunda güzel bir fıkra dinlemiştim:

Ruhun varlığına inanmayan materyalist bir beyin cerrahı, yine bir beyin cerrahı olan ve daha önce kendisini de ameliyat etmiş olan inançlı bir arkadaşına, şaka yollu takılarak şöyle der:

“O kadar beyin ameliyatı yaptım fakat neşterimin ucuna hiç ‘ruh’ takılmadı.” Bunun üzerine arkadaşı taşı gediğine koyar: “Ben de seni ameliyat ettiğimde çok şaşırmıştım, neşterime hiç ‘akıl’ takılmamıştı.”

Bu fıkradan yola çıkarak şunları sorgulamak yerinde olacaktır:

1- Akıl nedir? O kadar okumuş, beyin cerrahı olabilmiş bir insan akılsız olabilir mi?

2- Zekâ ile akıl arasında fark var mı?

3- Deli, aklı hiç olmayana, Ahmak, aklı olup da kullanmayana mı deniyor?

4- İnsanın aklının olması fakat kullanmaması yani “akletmemesi” ne demektir?

Öncelikle eski dilde “us” (uslanmıyorsun, uslu ol vbg.) olarak da kullanılan aklın bir tanımını yapmak yerinde olacaktır. Bu konuda onlarca tanım yapılmış. Klasik felsefede, “İnsan ruhunu veya nefsini yanıltıcı bilgiden koruyan, algıları düzenleyen ve bilinçli düşünme işlevinin kaynağı olan yeti.” olarak tanımlanmış. Benim, üzerinde durmak istediğim tanım ise şöyle:

- Akıl, davranışları düzenleyen, muhkeme gücü ile yargılayabilen, iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan, gerçeği yalandan, emniyeti tehlikeden, barışı savaştan, kazancı kayıptan ayırma kabiliyet ve dirayetini gösteren bir yetidir.

Zekâ ile akıl arasındaki fark ise çok önemli. İngilizcede zekâ “intelligence”, akıl ise “mind” olarak kullanılıyor. Akıl, zekayı da kapsıyor fakat zekâ, aklı kapsamıyor. Yapay Zekaya (artificial........

© Dikgazete.com