Ölümünün 50. yılında İsmet İnönü’yü saygıyla anıyoruz. İnönü yaşamının her aşamasında ülkesi için çalışmış, üstün yetenekli bir kişiydi.

Mustafa İsmet’in yaşamında asker İnönü, diplomat İnönü, devlet adamı İnönü, çok partili siyasal sistemi sağlayan İnönü, muhalefet partisi lideri İnönü, 1961 sonrası darbeleri önleyen İnönü vardır.

Osmanlı döneminde, Yemen’de, Diyarbakır’da, Suriye’de cephelerde savaşlara katılarak “Kolordu Komutanlığı” düzeyinde görevler yapmıştır. Milli Mücadele’de ilk Genelkurmay başkanı olarak düzenli ordunun kuruluşunu sağladı. Batı Cephesi Komutanı olarak 3.5 yıl süren savaşlara bizzat katıldı.

II. İnönü Savaşı sonunda Atatürk’ün ona gönderdiği tarihi telgraf çok önemli ve anlamlıdır. Atatürk telgrafında şöyle diyor:

“Bütün dünya tarihinde, sizin İnönü Meydan Savaşları’nda üzerinize yüklendiğiniz görev kadar ağır bir görev yüklenmiş komutanlar pek azdır. Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makûs (tersine giden) talihini de yendiniz.

...

Adınızı tarihin şeref abidelerine yazan ve bütün millete size karşı sonsuz bir minnet ve şükran duygusu uyandıran büyük gaza ve zaferinizi tebrik ederken üstünde durduğunuz tepenin size binlerce düşman ölüleriyle dolu bir şeref meydanı seyrettirdiği kadar, milletimiz ve kendiniz için yükseliş parıltılarıyla dolu bir geleceğin ufkuna da baktığını ve hâkim olduğunu söylemek isterim.”

Bu telgraf hem tarihi gerçeği saptar hem de geleceği ortaya koyar. Son cümlede “yükselişle dolu bir gelecekten” söz eder.

Milli Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasından sonra İnönü için yeni bir dönem başladı. Diplomat İnönü dönemi...

Lozan’da başlayan diplomatik görüşmelerde İnönü’nün aşağıdaki betimlemesi önemlidir.

“Ben Lozan’a gidinceye kadar çizmeden başka ayakkabı tanımıyordum. Sabahleyin kalkar kalkmaz ayağıma çizmeyi geçirirdim... Savaş meydanlarından çıkmış, oraya gitmiştim.”

Lozan için İngiliz Başbakanı Churchill “Sevr’in karşıtı oldu” der. Lozan’da ABD temsilcisi Joseph C. Grew de “İsmet Paşa Lozan’da büyük bir diplomatik zafer kazandı”........

© Cumhuriyet