Nobel ödülleri açıklandı. Bu yıl yine değerli bilim insanları ödüle layık görüldü. Ancak her zamanki gibi, ödüllerle birlikte tartışmalar da alevlendi. Barıştan bilime, siyasetten temsile uzanan bir yelpazede Nobel’in kendisi bir kez daha ‘nitelik’ ile ‘gösteri’ arasındaki çizgiyi sorgulatıyor.

Bu yılki Barış Ödülü, örneğin, bir kez daha politik manipülasyonların gölgesinde kaldı. Venezüellalı siyasetçi Maria Corina Machado’ya verilen ödül, Trump’tan Netanyahu’ya uzanan bir güç hattında, barışın bile siyasetin aracı olabileceğini gösterdi. Aynı zamanda yabancı basında da şu soru vardı: “Barış ödülünün anlamı ne zaman yitirildi?[1]”

Bu tartışmalar, bilimin alanına da ayna tutuyor. Çünkü Nobel artık yalnızca başarıyı değil, görünürlüğü de ödüllendiriyor. Oysa bilimde nitelik, ödül komitelerinin takdirinden önce gelen bir şey; istatistiklerden, sıralamalardan ya da kamuoyunun heyecanından bağımsız bir kavram. Bu yıl Tıp alanında Nobel kazanan Mary E. Brunkow’un adı da bu bağlamda öne çıktı. Sosyal medyada ve çeşitli iletişim kanallarında yer buldu bu haber. Peki neden? Çünkü bize bir şeyi hatırlattı: bilimde niteliğin anlamını.

Daha önce yazmıştım; ülkemizde bir dönem araştırma metrikleri üzerinden rektörlerin akademik geçmişleri tartışılmıştı[2]. Ama gelin bu kez Nobel’den hareketle, meşhur metriklerin bize aslında neyi unutturduğuna, yani niteliğin gerçek anlamına bakalım.

H-İndeksi'nin Söyleyemedikleri

Mary E. Brunkow olarak Web of Science’da arattığımızda, profilinde 40 bilimsel yayını ve 21’lik bir h-indeksi görülüyor. Toplam atıf sayısı 9.800’ü, patentlerdeki atıflar ise 200’ü geçmiş durumda.

Bu tablo, istatistiksel olarak hiç de mütevazı sayılabilecek bir profil değil; ancak h-indeksi açısından bakıldığında, ülkemizde çoğu zaman ölçüsüz biçimde tartışılan “yüksek başarı” eşiğinin de uzağında.

Brunkow’u özel kılan şey, bu rakamlar değil; insanlığın bağışıklık sistemini anlama biçimini değiştiren bir keşfin parçası olmasıydı ve bu yıl Tıp Nobel’ini aldı.

İşte bilimin gerçek değeri burada gizli: Bazen bilimsel başarı, istatistiklerde değil; fikrin niteliğinde saklıdır.

........

© Birikim