İki seçenek var. Ya mekânınızı siz yaratırsınız ya da aşkın bir varlık, tanrı yahut iktidar tarafından kendi idealine göre yaratılmış bir mekâna yerleştirilirsiniz. İlkinde varlığın önceden belirlenmiş bir biçimi yoktur, mekânını biçimlendirdikçe kendini de biçimlendirir. İkincisi durumda varlık iktidarın yarattığı bir formdur ve ne biçimini ne de mekânını belirleyebilir, her ikisi de aşkın varlığın tasarımlarıdır. Varlık ile mekân, parça ile bütün birbiriyle uyumlu olmak zorundadır. Antik dönemdeki summetria anlayışına göre parça tek başına güzel olamaz, parça ancak bir bütüne dahil olduğunda, diğer parçalar ve bütünle uyumlu bir ilişki kurduğunda güzelin ortaya çıkmasına ancak katkıda bulunabilir. Güzel, sayılarla yaratılır, sayısal bir ilişkidir. Güzel, parçaların birbirleri ve bütünle oluşturdukları orantıdır. Bu güzellik anlayışını Platon, Pisagor’dan devralmıştır. Pisagor’a göre evrenin yapıtaşları sayılardır. Kozmos güzeldir, çünkü irrasyonel değil, rasyonel sayılarla inşa edilmiştir. Sayılar ancak küsuratsız, tam sayılar olarak bütüne dahil olabilir. Küsuratlar kusurlardır, parçalar kusurlarından arındırılır. Oysa küsuratlar bir bedeni biricik kılan niteliklerdir. Mevzubahis bütünse, bireysel nitelikler teferruatlardır. Pisagor’dan etkilenen heykeltıraşlar Polikleitos ve Praksiteles tam sayılardan oluşan kanonik insan heykelleri yarattılar. Bütün ve parça arasındaki ilişki sadece........

© Birgün