“Hukuk yoluyla demokrasi” veya “anayasa yoluyla siyaset”, anayasa ve siyasal olaylar arasındaki sıkı ilişkiyi de ifade eder: kimi toplumsal ve siyasal sorunlar, Anayasa’dan kaynaklanır; ama Anayasa ihlali de, toplumsal ve siyasal olaylara neden olur.

Bu bakımdan, 1982 Anayasası, bir tür “anayasa laboratuvarı”; birbirine karşıt iki yelpazeli: Anayasa’dan ve Anayasa ihlalinden kaynaklanan sorunlar ayrışması.

Bu ayrışma, 30 yılda 19 değişiklik sürecinde ortaya çıktı: 1987-2004 yelpazesi ve 2007-2017 yelpazesi.

Değişiklik itici güçleri, yol ve yöntemleri ile sonuçları üçlüsünde ayrışma açık.

Hukuk devleti onarımı

İtici güçler: Anayasa’daki siyasal ve örgütsel yasaklardan dil yasaklarına varan yasakların yarattığı sorunlar, değişiklik nedenlerinin başında gelir. Bu vb. yasaklara karşı verilen siyasal, sınıfsal ve etnik temelli mücadeleler, 1987, 1995, 2001 ve 2004 değişiklik dinamikleri oldu. Bunlara, ulusal üstü beklenti ve etkiler de eklenmeli.

Yol ve yöntem: Bu değişiklikler, -1987’de siyasal yasakların kaldırılması için halkoyu dışında- TBMM’de farklı siyasal partiler arası uzlaşması sonucu gerçekleştirildi.

Sonuç ve etkiler: “Hukuk yoluyla demokrasi” ve “anayasa yoluyla siyaset” ereğinde değişiklikler,demokratikleşmeye ve toplumsal barışa kayda değer katkılar sağladı. 1982 Anayasası, 17 yıla yayılan........

© Birgün