12 Mart 1971 Muhtırası’nın ardından tam 53 yıl geçmiş. Bu muhtıranın neden gündeme geldiği çok tartışılmıştır. O dönemdeki 274 sayılı İş Yasası ve 275 sayılı Sendikalar Yasası'nda değişiklik yapan bir tasarı Adalet Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisinin iş birliğiyle 1970’de önce Millet Meclisi, ardından da Senatodan geçirilmiş, sonra da Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından onaylanmıştı. Yapılan değişiklikle işçilerin sendika seçme özgürlüğü önemli ölçüde kısıtlamaktaydı. Sendikaların tepkileri (15-16 Haziran olayları), 60 günlük bir sıkıyönetim ilanı, sendikacıların tutuklanması ve yargılanmaları, başka küçük çaplı olaylar, öğrenci olayları ve kurulan birçok sol örgütün kimi doğru, kimi maceracı eylemleri derken günler bir film şeridi gibi akmıştı.

Muhtıra, 12 Mart 1971 günü TRT radyolarından okunan bildiri ile ilan edilmişti. Bildiride, Anayasa'nın öngördüğü reformları uygulayacak bir Hükûmetin teşkili sür'atle tahakkuk ettirilemediği takdirde, Türk Silâhlı Kuvvetleri’nin idareyi doğrudan doğruya üzerine almağa kararlı olduğu belirtiliyordu.

Toparlarsak, Muhtıra’nın ardında yatan şey, ‘uluslararası finans-kapitalin çıkarlarına engel olan 1961 Anayasası ve bu kapsamda yeni bir toplumsal yapının ortaya çıkmış olması’ idi. NATOTürk ekolünden (ki zamanın Genelkurmay Başkanı) Org. Memduh Tağmaç, 15-16 Haziran 1970’deki işçi olaylarının ardından, ‘Sosyal uyanış ekonomik gelişmeyi aştı’ demişti. Bu muhtıranın ardında şu hususların da olduğu belirtililir: Siyasî hakların iadesi için hazırlanan anayasa reformuna ordunun itirazı, hatta bunun da içinde olduğu kimi etmenlerle ordunun bir müdahale hazırlığına girişmesi (9 Martçılar! – Bkz. Dipnot1 ) vd.

Maalesef DİSK, TÖS ve diğer bazı ilerici/devrimci örgütlerin çoğu, Süleyman Demirel’i indiren askersel karışmanın ilerici olması beklentisi içindeydi. Zaten ilerici bir müdahale hazırlığına (9 Mart) ilişkin haberler de yaygındı. Diğer taraftan Türk-İş müdahalenin içeriğine ve programına bakmaksızın geleneksel destek politikasını sürdürmüştü. (Bkz. Dipnot 2).

Kimileri Nihat Erim hükümetini desteklerken Aydınlık (PDA) dergisinde şöyle manşetler çıkıyordu: ‘Büyük Burjuvazi yeni hükümetini kurdu. Acil görevimiz emekçi yığınlarını örgütlemektir-30 Mart 1971’; ‘Yeni iktidarın programı: Hâkim........

© Aydınlık