Bir şeydeki ehemmiyetsiz küçücük kusurları, büyütüp çoğaltarak iyilikleri örtmeye çalışmak ve batılı hak suretinde konuşma hâlidir. Risale-i Nur’daki ifade ile: “Büyük işlerde yalnız kusurları görmek cerbezeliktir; aldanır ve aldatır.”1

Cerbezecinin işi tenkittir. Haksız tenkit en kötü hastalıktır: “En müthiş maraz ve musîbetimiz, cerbeze ve gurura istinat eden tenkittir.”2

Tenkidi eğer insaf işletirse, hakikatin bütün güzellik ve cazibesinin ortaya çıkmasına vesile olur. Şayet tenkidi insaf değil de cerbeze ve gurur işletirse, o zaman da yıkıcı olur.

Cerbezenin acayibi ve hayret verici tarafı: “Cerbezenin tavr-ı acibi; zaman ve mekânda müteferrik [Ayrı ayrı] şeyleri toplar, bir yapar. O siyah perde ile herşeyi temaşa eder.”3

Güzel ve aldatıcı konuşma becerikliliği ve haksız sözlerle hakîkati gizleme neticesinde kişi hem kendisi aldanır hem başkasını aldatmış olur. Çünkü cerbeze “kuvve-i akliyenin ifrat mertebesi” olup, “Hakkı bâtıl, bâtılı hak suretinde gösterecek kadar aldatıcı bir zekâya mâlik olur”. 4

© Yeni Asya