BİZDE SOSYAL TENKİT

Prof. Dr. Ahmet SEVGİ

Bizde eskiden beri sosyal tenkit yok. Sadece bizde mi? Bütün şark dünyasında yok sosyal tenkit. Eski eserlerimize bakın, şairlerin divanlarını inceleyin “methiye”lerle dolu. Padişahları, devlet büyüklerini tenkit eden, sosyal yaralara parmak basan kaç kalem erbabı çıkar? Çünkü düzen, öveni mükâfatlandırma, eleştireni cezalandırma üzerine kurulmuştur. Bugün de öyle değil mi?

Şirazlı Sâdî (ö. 1292) ölümsüz eseri “Gülistan”da bu konuda “olan”ın ve “olması gereken”in çok güzel bir fotoğrafını çekmiştir. Özet olarak sunuyoruz.

Olması Gereken

Bir derviş yol kenarında otururken önünden padişah ve vezir geçer. Dervişin ayağa kalkıp onlara saygı göstermediğini gören padişah:

“Bu dervişler taifesi insanlık nedir bilmezler” diye homurdanır. “Ağanın malı gider, uşağın canı” hesabı vezir:

“Yeryüzünün padişahı önünden geçti, niye saygı göstermiyorsun?” diye dervişe çıkışınca derviş:

“Padişaha söyle, kim kendisinden nimet umuyorsa saygıyı ondan beklesin. Padişahlar, halkın korunması için vardır, halk ona boyun eğsin diye değil. Padişah halkın koruyucusudur. Koyun çoban için değildir. Çoban, koyunun hizmeti içindir.” der.

Padişah, dervişin bu sözlerini beğenir ve:........

© tarihistan.org