Diğer

T24 Haftalık Yazarı

20 Nisan 2025

New York şehrinde eskiden beri kulaklıkla dinlediği müziği, farkında olarak ya da olmayarak, mırıldanan ya da bağıra bağıra söyleyen insanlara rastlanır. Bunlar doğal olarak en çok toplu taşıma ortamlarında fark edilir. Kulaklarındaki müziğin sesinden kendilerini duyamayıp bet sesler çıkaran bu kişiler gülüp geçilen bir matraklıktır.

Sanırım 90’lar gibi başını ileri geri sallamasından rap dinlediği belli olan kulaklıklı, genellikle siyahî gençler görmeye başladık (Türkçede “rap” yazıp “rep” diye okumak zorundayız). Bunların arasında da kulağının duyduğuna ağzıyla katılanlara sık rastlanıyor ama ağızdan çıkan detone bir melodi değil, on kelimeden biri ağır küfürden oluşan sözler oluyor ve haliyle bu pek gülünç bulunmuyor. (“Şarkı” sözlerine tipik bir örnek olarak bu işin en ünlülerinden Kanye West ve Jay-Z’nin şu düetine bakılmasını önerebilirim.) Anadili Türkçe olan biri olarak küfür dağarcığı toplamda beş, on kelimeyle sınırlı İngilizceye mecbur kaldıkları için bazen bu rap’çilere acıdığımı da belirteyim.

Ben kırk küsur yıl önce New York şehrine yerleşirken “break” dansı ve rap Bronx bölgesinden aşağılara inmeye başlamıştı. Break dansı bayağı bir hüner ve çalışmışlık gerektiren, kendine has hareketlerden oluşuyor (2024 olimpiyatlarına bir spor dalı olarak kabul edildi). Dansa eşlik eden vurmalı müzik de zamanla epeyce karmaşıklaştı (Porto Rikoluların etkisiyle olduğunu söyleyenler var).

Rap’i ilk duyduğumda aklıma üniversite yıllarımda keyifle dinlediğimiz bir Sulukule kaseti gelmişti: İki kadın çok ustaca çalınan bir darbuka eşliğinde ritmik, esprili, “taşı gediğine koymalı” sözlerle atışıyordu. Rap de az çok o kavramla başladı ve en az elli yıldır pek ciddi bir değişimden geçmeden devam ediyor: Temeli tekrarlanan bir dört dörtlük ritm kalıbı eşliğinde birisinin ritmik biçimde ve genellikle hızlı bir tempoda konuşması oluşturuyor. Rap için “şarkı” kisvesine bürünmüş bir ileti ya da manifesto denilebilir. İngilizcede “rap” sözcüğü genellikle “beklenmedik ve güçlü vuruş ya da sözlü ileti” anlamına geliyor.

Görsel ögelerden bağımsız olarak, yalnızca bir “müzik parçası” olarak dinlendiğinde işin takdire sunulan,........

© T24