Diğer

15 Ekim 2025

1519-1579 yılları arasında kraliçe I. Elizabeth’in Tudor hanedanı döneminde yaşayan finansçı Sir Thomas Gresham, kraliçesine değerini yitiren İngiliz parası hakkında öğütler verirken, ucuz paranın değerli parayı piyasadan “kovalayacağını”, ucuz paranın makbul tutulacağı tavsiyesini yapar. Gresham Yasası olarak bilinen kural böylece yerleşir ve yaşamın her alanında kabul görür.

Ne gibi mi? Önce yakın zamanlara kadar tercih edilen ucuz TL’den başlayın da ucuz adalet, ucuz eğitim, ucuz sağlık, ucuz imalat, despotik yönetim, ucuz tatil, ucuz yemek ve yaşamın pek çok diğer tercih konusuna kadar hayal edin. Despotik yönetim demokrasiye, doğru adalet ezan vakti insanları gözaltına alıp tutuklamaya, ucuz döviz doğru ve ülke ekonomisini güçlendirecek kur politikasına ve birçok benzeri tercihe götürebilirsiniz kıyaslamayı.

Despotik yönetim demokrasiden ve cumhuriyetten, kabile yönetimine gidiştir. Bu nedenle tek adam yönetimi koalisyona tercih edilir. Sanki evlilik, şirket kurmak, spor, takım oyunu koalisyon değilmiş gibi. Ucuz mal değerli ürüne tercih edilir; oysa ucuz imalat ülkenin endüstrileşmesi için tuzaktır.

Değer, iktisatta ve daha da ötesi yaşamda en önemli kavramdır. Değerli eş, değerli siyasetçi, değerli hukukçu, hekim, öğretmen, kaptan, pilot, sağlam temelin olmazsa olmazlarıdır.

Değeri belirleyen nedir? Alışılmış yanıt “piyasadır”, ama artık biliyoruz ki bu da doğru değildir, çünkü piyasadaki bilgi yanıltıcıdır. Değeri belirleyen, tercihi yapan bireydir. Ürün, yani mal, hizmet, verilen karar, yönetim tarzı onun ihtiyaçlarını sürdürülebilir bir şekilde karşılıyorsa değerlidir. Fiyat azaldıkça, değer de düşer ve sonunda ürün, yani mal, hizmet, yönetim tarzı talep edilmez olur. Bugün ülkedeki siyasi kadrolarla ilgili olarak kararsızların çokluğu bunu göstermiyor mu? Despotik rejimler sınıfta kalır. Doğru seçim yapamayan toplum da onunla birlikte sınıfta kalır.

Değeri belirleyen nihai karar verici olan birey olduğuna göre, onun değerlendirmesini etkileyen, bozan her türlü müdahale, adı ne olursa olsun, yanlıştır. Bu müdahale kral, padişah, hükümet, maliye bakanlığı, anne baba, eş tarafından da yapılabilir, ama yanlış yanlıştır. Bu yanlışın sonucu ülkede yönetimin kalitesinin, ekonomide üretimin, ailede huzurun, bireyde geleceğin ve mutluluğun bozulmasıdır. İngiliz demokrasisinin köklülüğünün, yüzlerce yıldır monarşik yönetime karşın........

© T24