Hayber, Mediye’ye 180 km uzaklıkta, Medine- Suriye yolu üzerinde bulunan eski bir ticaret ve ziraat merkezi olarak bilinmekteydi.

Şehrin ismini, kurucusu Hayber b. Kaniye b. Mehlâil’den aldığı rivayet edilmektedir. Yahudilerin oturduğu yedi ayrı kaleden oluşan verimliliği, sağlamlığı ve su bentleriyle meşhur Hayber vadisi, önemli bir ticaret merkeziydi.

Hayber hakkındaki tarihi bilgiler, burasının eski bir yerleşim yeri olduğunu, sadece Yahudilerle bağlantılı değil, farklı zamanlarda farklı kavimlere ev sahipliği yaptığını göstermektedir. Bâbil kralı Nabonidus’un (M.Ö. 556-539) yazıtında Hayber’le ilgili bilgilere rastlanmaktadır. Bu yazıtta, Nabonidus’un Teymâ’da ikinci başşehrini kurduktan sonra Hayber ve Fedek’ten geçerek Yesrib’e (Medine) kadar yolculuk yaptığı kaydedilmiştir. Harran’da bulunan başka bir yazıtta ise Şerhîl b. Talmû’nun Hayber seferinden bir yıl sonra 463’te Zelmertûl’u inşa ettirdiğine dair bilgiler bulunmaktadır.

Peygamber Efendimiz (s.a.v)’in Medine’yi henüz teşrif etmediği hengâmda Hayber’deki Yahudilerin, Mekke’de büyük düğün ve törenlerin organizasyonunda yemek kazanları ve mücevherleri kiraladığını erken dönem İslâm kaynaklarından öğrenmekteyiz.

Peygamber Efendimiz (s.a.v)’in Medine’de İslâm Devleti’ni kurduğu, devletin anayasasını oluşturup, devleti tahkim ettiği hengâmda Hayber vadisinde ticaretle iştigal eden varlıklı Yahudileri de emrine boyun eğdirmişti.

Hayber adının önem kazanması, meşhur olması İslâm devletinin kuruluşunun 7. yılında (628), buradaki Yahudilerin bertaraf edilmesiyledir.

İnsanlığın kurtarıcısı ve peygamberi, İslâm devletinin başkanı ve Müslümünların lideri Hz. Muhammed (s.a.v), Hicret’le birlikte başkenti Medine olan İslâm devletinin temellerini atmıştı. Önce, hazırladığı anayasa ile burada yaşayan müşrikler ile Benî Kurayza, Benî Nadîr ve Benî Kaynuka Yahudilerinin can, mal ve din hürriyetlerini teminat altına almıştı. Bu anlaşmaya göre Medine’ye herhangi bir saldırı söz konusu olduğunda, söz konusu unsurların şehrin savunmasına katılmalarını şart koşmuştu. Bu, içeride barışı tesis etmek anlamına geliyordu. Hemen ardından dış tehditlere yönelmiş,........

© Milli Gazete