Kâğıt denizinde yelken açan bir gemi düşünün. Adı Bretton değil artık, ama küresel aktörlerin rotasını belirleyen rüzgârın adı hâlâ dolar.

O rüzgârda bazen fırtına eser; bazen ılık, sakin meltemler. 2025’in göğünde beliren yeni bulutlardan biri, kulağımıza fısıldanan şu cümle:

“Büyük reset geliyor.”

Son zamanlarda Kripto, borsa, altın, gümüş gibi yorumlar ile içerik hazırlayan sosyal medya kullanıcıları bu terim üzerine onlarca video hazırladı.

Bir iki satır ile ele alma ihtiyacı hasıl oldu.

İnsanlığın ruhunda ve sermayesinde dönüm vakitleri vardır: sefere çıkan bir geminin güvertesinde deniz düz iken hissedilmeyen bir kıvılcım, fırtınayı getirir; aynı kıvılcım bazen bir müessese, bazen bir politika, bazen de bir muhasebe hatasıdır. Şimdi dünya piyasalarında hissettiğimiz o kıvılcım veya belki de sönmeye yüz tutmuş bir meşalenin yeniden alevlenmesi bizleri hem tedirgin ediyor hem de sorgulatıyor: “Bu çöküş mü, yoksa uzun bir düzeltme mi?”

“Reset” sözcüğü çağrışım olarak hem basit hem de cin fikir bir kelime; bilgisayar dünyasında bir düğmeye basıp her şeyi silip baştan başlamak anlamına gelir. Ekonomide ise öyle bir düğme yoktur; her reset, insanın hayatında bıraktığı izlerle gelir kirlenmiş faturalar, yırtılmış bütçeler, içeriye kapanan üretim hatları.

Ekonomi ilmî tartışmalarında “çöküş” kelimesi ağırdır; ama biz halkın lisanıyla konuşurken de abartıya kaçmamak lâzım. Yine de görünen odur ki; son iki senede sahneye çıkan korumacı tedbirler, karşılıklı tarifeler ve tedarik zincirlerinin mukavemetinin sınanması, insanın cebine ve hayat tarzına doğrudan sirayet eden bir hakikati sergiledi: küresel iktisat birbiriyle örülü ağdır; bir ülkenin dövmesi diğerinin damarına tesir eder.

Gerçek şu ki; Amerika’nın borcu şimdi trilyonlarla konuşuluyor. Devletin borcu, rakamların ardına saklanmış bir gölge gibi büyüyor; rakamlar 37’ye, 38’e kadar yürüdü. Bu tek başına bir felaket senaryosu değildir; ama her büyük borç, siyasi ve ekonomik araçların yeni kombinasyonlarına kapı aralar.

“Doları ucuzlatırsın, dış borcu reel olarak hafifletirsin.” Teorik olarak basit, borcu yerel para ile ödemek, borcun reel yükünü azaltabilir. Ama bumerangın geri dönüşü enflasyon........

© İstiklal