Batı Asya ve Kuzey Afrika'nın Batılı emperyalist ülkeler tarafından işgal edilmesi sonucu Osmanlı'nın hezimete uğrayıp dağılmasıyla 1916 yılında İngiltere ve Fransa'nın dışişler bakanları masaya oturup bölgenin haritasını cetvelle çizip şekillendirmişlerdi. Bunu yaparken "husumet ve çatışmalara sebebiyet verecek sorunlu bölgeler" oluşturmayı ihmal etmediler. Bu şeytanî projenin adı, İngiltere ve Fransa'nın dışişleri bakanlarının isimlerinden çıkarsama, "Skeys-Picot" idi. Bunun bir benzerini ise çok daha önceki yıllarda Güney Kafkasya bölgesinde gördük. Gürcistan, Dağıstan, Ermenisten ve Azerbaycan'ın tarihî literatürde devlet olarak isimleri ve esamesi okunmazken o bölge toprakları, yani Güney Kafkasya bir bütün olarak yüz yıllar boyunca İran Kaçar Hanedanlığı'na aitti. Rus Çarlığı ve İran Kaçar Hanedanlığı arasında patlak veren savaşın akabinde "1828-Türkmençay Anlaşması" ile bölgedeki sınırlar yeniden çizildi ve bu anlaşma sonucu İran Aras Nehri'nin güneyine çekilmiş oldu. Bilâhare bu bölge uzun yıllar Çarlık Rusya'nın işgali altında kaldı. Bugün adına Ermenistan denilen devletin oluşum sürecinde bölgenin demografik yapısının değiştirilmesi adına İran ve Türkiye'den Ermenistan'a göçler yaşandı ve bu süreçte o bölgede zaman zaman Azerî halkı göçe zorlandı. SSCB döneminde de, bugün Ermenistan diye anılan topraklarda demografik yapının değiştirilmesine ilişkin çabalar devam etti. Ruslar bölgede nüfus dengesini Hıristiyanlar ve Ermeniler lehine çevirecek bir iskân politikası uygulamıştı. Erivan'dan Zengezur'a doğru suni olarak yoğunluk kazandırılan Rus himayesindeki Ermeniler oluşturdukları yeni yerleşkelerle Azerbaycan ile Nahçıvan'ın irtibatını İran sınırına dayanmak suretiyle kesmiş oldular.

Tarihî kayıtlara baktığımızda, bu bölge özellikle 19. yüzyıldan sonra yoğun şekilde Ermeni nüfusuna maruz kalmış. ‘‘Gülüstan’’ (1813) ve ‘‘Türkmençay’’ (1828) antlaşmalarından sonra bölge ülkelerden getirilen Ermeniler Zengezur’un yanı sıra Karabağ’ın çeşitli bölgelerine yerleştirildi. Önemli olan husus, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti döneminde (1918-1920 tarihleri arasında), Zengezur Azerbaycan sınırları içerisinde yer almaktaydı. O dönem Zengezur bölgesi Gence Vilayetinin bir parçasıydı. Kızıl Ordu’nun Azerbaycan'ı işgalinden sonra Zengezur topraklarının büyük bir kısmı 1921 tarihinde Azerbaycan'dan alınarak Ermenistan’a verildi...

1919 yılında Zengezur’daki 222 yerleşim yerinden 116’sı Azerbaycan Türklerine ait idi ve 1920 yılında Zengezur’da yaşayan Türklerin toplam nüfusu kayıtlara göre p idi. Bu nüfus oranının demografik açıdan 1931-1986 yılları arasında giderek Ermeniler lehine değiştiğini görmekteyiz. Bu dönemde Ermeniler, Rusların desteğiyle, Azerbaycan Türklerinin büyük bir kısmını ata topraklarından zorla göç ettirmişti. Ayrıca buna ek olarak bölgedeki Azerbaycan Türklerine ait tüm yerleşim birimlerinin adları değiştirilmiş ve yerlerine Ermeni isimleri verilmişti. Sonuçta Zengezur Koridoru Azerbaycan ile Nahçıvan arasındaki kara bağlantısını keserek 43 km genişliğinde stratejik öneme sahip bir bölge olarak ortaya çıkmış bulunmaktadır. Zengezur’un Azerbaycan’dan ayrılması sonucu Ermenistan büyük bir koz elde etmiş oldu...

Sovyetler Birliği tarafından Zengezur bölgesinin 30 Kasım 1920’de Ermenistan’a verilmesinin ardından, Nahçıvan’ın Azerbaycan’ın diğer bölgeleriyle karasal irtibatı tamamen kesilmiş oldu. Ermeniler, o dönem Nahçıvan’ı da ilhak etmek için girişimde bulunmuştu. Ancak, Moskova ve Kars Anlaşmaları'nda yer alan hüküm gereği Nahçıvan, Azerbaycan bünyesinde özerk cumhuriyet olarak farklı bir statüye kavuşmuş oldu. Kara bağlantısı olmayan iki parçalı bir devlet!..

Biraz geri dönüp hatırlayacak olursak, SSCB'nin dağılmasıyla birlikte Ermeniler Ruslardan aldıkları silah ve cephanelerle hemen harekete geçip savunmasız Azerî halkına yönelik katliamlar yaparak Dağlık Karabağ’ı işgal etmişti. Özellikle "Hocalı Soykırımı" insanlık tarihine acı bir leke olarak kaydedildi. Söz konusu ettiğimiz "1. Dağlık Karabağ Savaşı" Şubat 1988-1994 tarihleri arasında vuku bulmuştu. Aradan yıllar geçtikten sonra 27 Eylül 2020 – 10 Kasım 2020 tarihleri arasında 44 gün sürecek ve Azerbaycan'ın lehine sonuçlanacak savaş tekrar patlak verdi...

Azerbaycan ile Ermenistan arasında vuku bulan "2. Karabağ Savaşı"nın en dikkat çekici sonuçlarından biri olan Zengezur Koridoru oldu. Zengezur Koridoru Azerbaycan ve Ermenistan arasında imzalanan ateşkes antlaşmasının 9. maddesine göre........

© İslami Analiz