03-10-2025 / Silivri Cezaevi

“Milyonlarca insan birbirine karşı şöyle saygısız kötülüklerde bulundular, birbirlerini o kadar aldattılar, o kadar hırsızlıklar, sahtekârlıklar yaptılar, öylesine çok sahte para piyasaya sürdüler, binalara kundaklar koyup o kadar yangın çıkardılar, o kadar çok cinayet işlediler ki dünyanın bütün mahkemeleri mahkemeleri çağlar boyu çalışsalar gene de bunca suçu bir araya toplayamazlardıİ; oysa o süre içinde bu sudan işleyen insanlar bunu cinayet saymadılar.”

Lev Tolstoy’un Savaş ve Barış romanından bir alıntı bu. Tutunamayan gençlerin militer de olsa bir kimliğe tutunduğu; hem acı ve gerginlik hem de aynı anda neşe içinde cepheye koştuğu harp günlerinin arka yüzündeki gerçekliktir anlatlanan bu paragraf. Sarsıcıdır, çağlar boyu süregelen savaş gerçeğinin en çıplak anlatımlarından biridir.

Kitap, Napolyon’un Rusya seferini anlatır. İki asır önce yaşansa da ülkeler ve milletlerin içine alan savaş hazırlığı bugünü anlatır gibidir. Batı Avrupa’da 1811’den itibaren devasa bir silahlanma vardır. Hedef askeri güçleri bir noktada birleştirmek ve Rusya sınırından içeri girmektir. Tolstoy’un tabiriyle “insan aklına aykırı bu savaş” 1812’de başlar.

“Bir tarihçi olayın nedenini bir tek kişinin iradesinde görmez, olaylarla ilişkili birçok kişinin birbirlerine etkisinde görür.” Bu saptama 1912 seferinin analizi için kullanıldığı kadar dönemin tarihçilerine de meydan okumadır. “Çar’ın yüreği Tanrı’nın elindedir derler. Oysa Çar tarihin kölesidir” derken Tolstoy bir bakıma haklıdır. Çünkü savaşı salt hükümdar yetileriyle açıklayan tarihçilerin tersine Tolstoy, lideri de sürükleyen güçlü gruplarına, büyük savaş makinesini oluşturan insan kümelerine mercek tutar. Çok katmanlı, karmaşık bir birleşimdir bu. Nitekim hükümdarın tüccarları, tüccarların milyonlarca parayı, komutanların derebeylerini, derebeylerinin köle ve uşakları topladığı muazzam bir organizasyondur savaş. Bordüno Muharabesi’nden Moskova’nın işgaline, oradan Fransız ordularının püskürtülmesine kadar her aşamada bu organizasyon yenilenir.

Tolstoy roman akışı içinde bazen durur ve doğrudan okurla konuşarak kuramsal tarih tartışmalarına girer. Ona göre savaşı belirlediği sanılan hükümdar aslında dokuz ana grupla kuşatılmıştır. Bunlardan ikisini zıt kutuplarda konumlanan savaş kuramcıları oluşturur. Saraydaki entrikalar, başbakan ve savunma bakanı........

© İlke TV