Günümüz toplumlarında insanlar ruhsal çöküntü ve mutsuzluk kökenli psikolojik sorunlar yaşamaktadır. Toplumun sosyolojisini okuduğumuzda insanların maruz kaldıkları ruhsal problemlerin materyalist düşünce sisteminin bir ürünü olduğu görülmektedir. Ruhu yok sayan, hayatı maddeye indirgeyen bu anlayış, insanlarda manevi boşluklar oluşturarak çeşitli sosyo-psikolojik çöküntülere ve ruhsal ızdıraplara neden olmaktadır. Sosyal sınıf ve statüler ayırt edilmeksizin birçok insanın “mutsuzluk” hali içerisinde yaşadığına tanıklık etmekteyiz. Türkiye özelinde mutsuzluk sendromu, herkesin birbirini olumsuz yönde etkilediği tıpkı bir salgın hastalık gibi vebaya dönüşmektedir.

İnsan, takva ve fücura yaktın bir varlık olarak yaratılmıştır. Yaratılışının özü olan nefis, “İnsanın kendisi, özü, duyuları, içindeki manevi gücü, becerileri, heves ve ihtiyaçları, istekleri anlamındadır. Bu kelime kalp, topluluk, can, hayat, kan, benlik, ruh ve zat manalarına da gelir.” Hidayet kaynağı olarak gönderilen Kur’an’ı Kerim’in üzerinde durduğu birçok konu ve kavram bulunmaktadır. Nefis de bunlardan biridir. Farklı yaklaşımların ve tartışmaların içinde yer alan nefis terimi, birçok disiplinin ilgi alanına girmekte, çeşitli yönleriyle tasnif edilmektedir.

Kelam ve tasavvuf literatüründe nefis, insanın “insan olmak” bakımından bütün derecelerini kapsamaktadır. Bu derecelerin en aşağısı nefs-i emmâre, en yücesi ise nefs-i mutmainnedir. Nefs-i emmâre, hazzından başka gayesi olmayan, zaaflarının esiri insandır. Nefs-i mutmainne ise erdemli davranışları ve maneviyatı maddi hazların üstünde tutan Rabbiyle; samimi, uyumlu ve derin bir bağ kuran, Allah’a tam bir teslimiyetle yönelen insanın ulaştığı nefis mertebesidir. Kur’an’ı Kerim’de bu makama şu şekilde vurgu yapılmaktadır:

“Onlar, iman edenler ve kalpleri Allah'ın zikri ile mutmain olan kimselerdir. Bilesiniz ki, kalpler ancak Allah'ın zikri ile mutmain olur.” (Rad Süresi 28. Ayet)

Ego ve benlik kavramları üzerinden bir nefis tanımlaması yapan modern psikoloji, kendi içinde bir kavram karmaşası yaşamaktadır. Nitekim bu disiplinde nefis teriminin tam ve net bir tarifinin yapılamadığı görülmektedir. Egoyu, kişiliği bir arada tutan, insanın iç dünyasına ait bir güç olarak tasnif eden psikoloji........

© Haksöz