Akıl Yürütmenin (belki) en güçlü ve önemli unsuru yargılamadır. Bir görüş, kanaat, inanç, iddia, hipotez, tez gibi kavramlar bir yargıya dayanır. Çıkarım veya hüküm diye de karşımıza çıkan işlem Muhakeme Merkezine ait bir çıktıdır. Karar denilen kavram hem yargı anlamında hem de çözüm anlamında kullanıldığı için karışmasın diye şimdilik o kavramı kullanmıyoruz. Zira çözüm Zekâ Merkezinin bir çıktısıdır. Muhakeme, hâkim, hakem, hüküm ve hikmet hepsi aynı kökten türetilmiş kavramlardır. Hâkim ve hakemler, hikmetli hükümler vermek üzere muhakeme ederler. Günümüzde hâkim ve hakemler sadece suçluyu tespit etmekle (yargıyla) yetinmezler aynı zamanda infazın hükmünü (yani çözümü) de belirlerler. Yapılan işlemin faul olduğunu tespit etmek yargıdır, bu faulün cezasının sarı kart olduğunu belirlemek çözümdür. Her ikisi de hakemin kararıdır. Çözüm üretme ilkeleri ileride başka bir yazıyla ele alınacaktır inşallah.

Kesin (kati) bir yargıya (hükme) varabilmek veya iddialı bir görüş ortaya koyabilmek için şu 4 unsur aynı derecede zorunludur ve şarttır. Biri dahi eksik olursa o iddia/görüş güvenilirliğini kaybeder. Ancak bir kısmı zayıf olursa güvenilirlikte o oranda düşer. Bu durumda hüküm, iddia olmaktan çıkar bir kanaate dönüşür. Kati olmaktan çıkar zanna dönüşür.

Örnek: -“Çok iyi biri”. İyi olması göreceli bir kavramdır ve söyleyen kişinin tasavvuruyla alakalıdır. Dolayısıyla ifadenin kapsamı ve çerçevesi yeterince açık ve net değildir.

Örnek: -“Akrabalarını tanırım. İşinde gücünde olan insanlar”. Akrabaların düzenine bakarak beyefendinin düzeni hakkında kanaate varmak mümkün değildir. Ama çok az da olsa bir olumlama yaptığı için bu bilginin önem derecesi düşüktür.

Örnek: -“Çayı şekersiz içer, bazen dolmuşa biner, sevindiği zaman gülmekten çekinmez, babası biraz yaşlı”. Bu bilgilerin hiçbirinin aday seçiminde etkisi yani alakası yoktur herhalde. Toplanan bilgiler evet veya hayır dememizde etkili olmalıdır.

Örnek: -“hız meraklısı, sakin birisi. Bazen aldattığı olur ama dürüst birisi. Haramı helali ayırmaz ama dindar birisi”. Görüldüğü gibi bu ifadeler arasında çelişkiler vardır.

Bilgi veren kişinin güvenilirliği ve verdiği bilginin kaynağı........

© Habername