Aralık 2024’te Azerbaycan’a ait bir yolcu uçağının Rus hava savunma sistemi tarafından düşürülmesiyle başlayan kriz, son haftalarda yeniden alevlendi. Yekaterinburg’da 50 Azerbaycan vatandaşının gözaltına alınması, ikisinin ise şüpheli şekilde hayatını kaybetmesi, Bakü-Moskova hattındaki gerilimi zirveye taşıdı. Azerbaycan’ın Sputnik Bakü ofisine baskın düzenleyerek gazetecileri gözaltına alması ve Rusya ile kültürel ilişkileri askıya alması, tarafların artık yeni bir döneme girdiğini gösteriyor. Bu gerilimi yalnızca ikili ilişkiler bağlamında okumak eksik olur. Güney Kafkasya’daki gelişmeler, Rusya, Türkiye ve İran gibi bölgesel aktörlerin politikalarıyla doğrudan ilişkili olduğu kadar, Kollektif Batı’nın Rusya’yı çevreleme stratejisinin de bir parçası haline gelmiştir.

Gerginliğin Derin Kökleri

Bu kriz, yalnızca bugünün değil, 1990’lardan bu yana süregelen stratejik bir gerilimin ürünüdür. Birinci Karabağ Savaşı sırasında Rusya'nın Ermenistan’a verdiği askeri ve diplomatik destek, Azerbaycan’da kalıcı bir güvensizlik algısı yaratmıştır. Rusya'nın bölgede kurduğu üslerle Ermenistan lehine oluşan güvenlik mimarisi, Bakü’nün dış politikada daima dikkatli ve temkinli adımlar atmasına neden olmuştur.

Azerbaycan, bağımsızlığını kazandığı günden bu yana Türkiye ve Batı ile ilişkilerini geliştirirken, Rusya ile doğrudan bir çatışmadan kaçınmayı tercih etti. Ancak bu denge siyaseti, özellikle 2018 sonrası dönemde yeniden şekillenmiştir. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın ABD ile yakınlaşması, Moskova-Erivan ilişkilerini zayıflatmış, bu da Azerbaycan açısından yeni fırsatlar ve riskler doğurmuştur. 2020 yılında başlayan İkinci Karabağ Savaşı’nda Rusya'nın Ermenistan’a doğrudan müdahale etmeyerek tarafsız kalması, bu değişimin sahaya yansıması olmuştur.

Yekaterinburg Olayı ve Diplomatik Gerilimin Tırmanışı

27 Haziran 2025 tarihinde Rusya’nın Yekaterinburg kentinde 50 Azerbaycan vatandaşının organize suç örgütü iddiasıyla gözaltına alınması ve bu kişilerden ikisinin—Ziyaddin ve Hüseyin Safarov kardeşlerin—gözaltı sürecinde yaşamını yitirmesi, krizi yeni bir boyuta taşımıştır. Rus yetkililer ölüm nedenini "kalp krizi" olarak açıklasa da, Azerbaycan adli makamlarının otopsi bulguları darp ve işkence izlerini ortaya koymuştur.

Bu gelişmenin hemen ardından Azerbaycan, 30 Haziran 2025’te Sputnik Bakü ofisine baskın düzenleyerek çalışanları gözaltına almış, bazı Rus vatandaşlarını ise kara para aklama ve dijital suçlar nedeniyle tutuklamıştır. Rusya bu adımları “provokasyon” olarak değerlendirmiş ve Azerbaycan'ın Moskova Büyükelçisini Dışişleri Bakanlığı’na çağırarak resmî nota vermiştir. Aynı gün Azerbaycan da Rusya'nın Bakü Büyükelçisini Dışişleri’ne çağırarak insan hakları ihlali suçlamasında bulunmuştur.

Savunma Alanında Değişen Denge

Azerbaycan-Rusya ilişkilerinde dikkat çeken bir başka boyut, askeri iş birliğinde yaşanan yön değişimidir. 2011–2014 döneminde........

© Haber7