Alternatif bir makroekonomik programın üretim ve bölüşüm ilişkilerini piyasanın insafına bırakmaması, bunları toplumun ihtiyaçları doğrultusunda yeniden organize etmesi gereklidir. Bu çerçevede, başta kamusal mallar ve doğal tekeller olmak üzere, kritik alanlarda üretimin toplumsal mülkiyet ve planlama temelinde kamu eliyle yürütülmesi zorunludur. Peki neden böyle bir yönelime ihtiyaç var?

Bugün Türkiye’de nüfusun önemli bir bölümü, temel ihtiyaçlara erişimde ciddi sorunlar yaşamaktadır. Bunun arkasında sadece ücret artışlarının fiyat artışlarının gerisinde kalması ve dolayısıyla reel ücretlerin erimesi değil, aynı zamanda eğitim, sağlık, ulaşım, barınma, gıdaya erişim ve bakım hizmetleri gibi temel hakların tedarikinin büyük ölçüde piyasaya bırakılması yatmaktadır. Oysa, herkesin belirli mal ve hizmetlere erişim hakkı olduğu, 1948 tarihli Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde çok açık bir biçimde yer almaktadır. Bildirge’nin 25. maddesi, herkesin kendisi ve ailesi için sağlık ve refahı sağlayacak bir yaşam düzeyine-gıda, giyim, konut ve sağlık hizmetleri dahil- hakkı olduğunu belirtir. Bu temel insan hakkının piyasaya terk edilmesi, toplumsal hakların değil, bireysel alım gücünün belirleyici olduğu bir yapının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Halbuki bu alanlarda üretimin kamu eliyle, planlı ve kapsayıcı biçimde sağlanması hem ekonomik etkinliği artıracak hem de toplumsal eşitsizlikleri azaltacaktır.

“Kamusal mal,” bir kişinin kullanımının diğerlerinin kullanımını azaltmadığı ve kimsenin kullanım dışı bırakılmasının mümkün olmadığı türden mal ve hizmetleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Ders kitaplarında yaygın olarak kullanılan örnekler, savunma, güvenlik, itfaiye, kent temizliği, park ve bahçeler ve benzerleridir. Bu hizmetlerin üretimi piyasaya bırakılamaz çünkü piyasalar bu hizmetleri ne fiyatlayabilir ne de yeterli düzeyde sunabilir. Benzer biçimde, eğitim ve sağlık gibi alanlarda toplumsal fayda, bireysel faydanın çok........

© Evrensel