Tarım uygar­lığı” anlatı­sı en ala tarih­çilerin bile şüp­he duymadığı “insan toprağı işler, depolar, fazlasını satar, düzen gerekir, devlet ortaya çı­kar” ön kabulü­ne bağlanır. Bu anlatı o kadar yerleşikti ki, en seçkin tarih­çiler bile sorgulama zahme­tine girmedi.

Christopher Opie ve Quentin Atkinson’ın Nature’da yayımlanan ma­kalesi devletin altında farklı dinamiklerin yattığını orta­ya çıkardı. Çalışmanın temel iddiası, “devletleri doğuran şey üretim değil, vergilendi­rilebilir, ölçülebilir, depola­nabilir üretim ve yazı. Tahı­lı devlete dönüştüren şey ise saban değil, defterdi.”

868 kültürün ve 176 top­lumun yazıları üzerine ya­pılan mega analiz, devletle­rin ortaya çıkışıyla tahıl ta­rımı arasındaki çarpıcı bir ilişki ortaya koydu. İnceleme ile “tarım- devlet, tahıl- ver­gi, vergi-yazı arasındaki iliş­kinin evrimine ve zamansal sıralamasına” bakıldı. Ça­lışmaya göre, tarihsel olarak kurulan devletlerin yüzde 84’ü tahıla dayalı tarım sis­temleri üzerine inşa edildi. 868 toplumun yüzde 28’in­de, 66 devletin yüzde 72’sin­de yoğun tarım yapılıyor­du. Araştırmaya göre, devlet varlığı yoğun tarımı teşvik ediyor, tarımı koruyor, stan­dardize ediyor. Ölçüyor, kay­da alıyor zamanla devlet tarı­mı devletleştiriyordu.

Araştırmaya göre, tahıl üretimi olmayan toplumlar­da devlet formunun ortaya çıkması son derece istisnai ve geç. Küçük ölçekli, tropi­kal Afrika ve Atlantik’teki Kongo dil ailesine mensup sadece 16 devlet/toplum ta­hıl dışı üretim yapıyordu.

Araştırmanın en çarpıcı sonucu, tahıl temelli toplum­ların yüzde 50’sinde, tahıl­sız toplumlarda sadece yüz­de 23’ün de........

© Dünya