Tahmînimce, tipik bir «otodidakt» (kendini yetiştirmiş, kendi kendini eğiten biri) olduğu için evvelâ İngiliz akademilerinin kibirli profesörlerince hakîr görülen; fâkat târihin “aʿceb-ü'l-ʿacâʾib” (çok şaşırtıcı ve gülünç olan) adâleti netîcesinde aynı eğitim müesseseleri tarafından ileride Sir ünvânına lâyık görülecek olan filolog Dr. James Murray de birkaç asistanın yardımıyla Oxford Sözlüğü projesine editör olarak dâhil olduğunda, ülkenin dört bir yanında konuşulan tüm lehçelerde tespît edilmiş binlerce kelimenin târiflerinin yazılı olduğu kâğıt parçalarıyla çevrili yazıhânesinde, art (sanat) sözcüğünün farklı yüzyıllar içerisindeki mânâlarını keşfetmek için verdiği düşünsel ve entelektüel mücâdele, The Professor and the Madman (Deli ve Dâhî) filmine konu olur.

«Art», kökenbilimi üzerine uzmanlaşmış mütehassıslar, ihtisâs sâhipleri veyâ işin kompetanları arasında târihte “etimoloji” niteliği taşıyan ilk eser olarak kabul görmüş, din âlimi, ilâhiyatçı, teolog, psikopos ve Montàlembert Kontu Charles'ın Les Moines d'Occident (Batı'nın Keşişleri) eserinde söylediği gibi sâdeliğiyle tüm kalpleri fetheden (Isidore, gagna tous les cœurs par son aimable simplicité) Sevilla'lı “Aziz” Isidore (560-636)'un kaleme aldığı Etymologiae külliyâtının “De disciplina et arte” (Disiplin ve Sanat) başlıklı giriş faslında tanımlanır.

Latince imzâ adıyla «Sanctus Isidorus Hispalensis», art teriminin Yunanlar tarafından ἀρετή (Eski Yunanca'da ăretē) sözcüğünden türetildiğini söyler. Antik Yunan lisânında virtus'a, yâni “virtue'ya, erdeme, fazîlete, meziyyete, mükemmelliğe” teşbîh edilir, çünkü Grek esâtîrinden, yâhût Yunan mitolojisinden bir kahramanın adıdır.

Arété, Yunan kültüründe ahlâkî, entelektüel ve fiziksel nitelikleri kapsayan mükemmelliği ve erdemi temsîl ederken, kişinin en yüksek potansiyelinin peşinde koşmasının, cesâret, bilgelik ve ʿizzet-i nefs gibi erdemlerinin somutlaşmış hâlini ifâde eder ve Yunan edebiyâtındaki neredeyse tüm karakterler bu yüksek mefkûreye, ülküye veyâ ideale ulaşmaya çalışır.

Aziz Isidorus vâsıtası ile Latin âlemine giren «arété», pratikte beceri, daha özel olarak ideale somutluk veyâ temsil kazandırma kâbiliyyeti, ve asîl eylemler olarak Latince ars sözcüğüne hayât verirken, Roma imparatorlarına mahsûs üstün bir vasıf oluverir târihin bir aşamasında... İskoç vâiz, kütüphâneci ve filozof William Fleming (1791-1866), The Vocabulary of Philosophy, Mental, Moral, and Metaphysical eserinin «art» maddesinde, Dominikan râhip Thomas Aquinas (1225-1274)'ın sanat, bâzı eserleri doğru bir şekilde icrâ etmenin yoludur (ars est ratio recta aliquorum operum faciendorum), vecîzesine yer vererek «ars» terimine dâir metin içi kullanım örneği sunar.

Aquinas, neşrettiği pasajlarda, sanatı, recta ratio factibilium olarak tasvîr eder. Yâni sanat, uygulanabilir şeylerin doğru oranıdır, yapılacak şeylerle ilgili doğru yargı ve üretim kurallarının mükemmel bilgisidir aslında. Bir dizi yapma ve yargılama ilkesidir. Nasıl yapılacağını bilmektir belki de. Umberto Eco, The Theory of Art yazısında, Şarlman ile parlak yüzyıllar yaşayan, Fransa Krallığı'nın ve Kutsal Roma İmparatorluğunun öncülü........

© Dikgazete.com