Platon'un “Devlet” adlı eserinde anlattığı “Gyges’in Yüzüğü” hikâyesi, ahlak, adalet ve insan doğasına dair çok çarpıcı bir hikayedir. Lidya kralının hizmetindeki çobanlardan biri olan Gyges, görevi başında iken meydana gelen bir deprem sonucunda açılan mağarada, büyülü bir yüzük bulur. Yüzüğü incelerken taşını ters çevirdiğinde kendisinin görünmez olduğunu keşfeder. Düzeltince de eski haline dönebilmektedir. Bu gücü kullanarak kralın sarayına sızar ve kraliçeyi baştan çıkarır, onun yardımı ile de kralı öldürür ve tahtı ele geçirir. Her istediğini korkmadan yapabilmek, dilediğini yapabilmek büyük bir güçtür. Üstelik yüzükten haberi olmayan herkes onu çok dürüst zannedecektir. Yakalanma, cezalandırılma ve hesap verme korkusu olmadan her türlü ahlaksızlığı ve kötülüğü yapabileceği bir güçtür bu.

Platon bu hikâyeyi “insanlar adaleti sadece cezalandırılma korkusu ile gözetir” tezini ortaya koymak için anlatmaktadır. Hatta bazı düşünürler bu tezi daha da genişletip, görünmez olma gücüne sahip olduğunda her insanın ahlaksızca davranacağını savunarak onu desteklerler.

Gyges'in Yüzüğü hikâyesinin sonu açık uçlu bırakılır, çünkü asıl amaç bir ahlak ve adalet sorusuna cevap aramaktır.

Aynı kitapta insanı tedirgin eden ve dehşete düşüren bir tespit yer alıyor. 50 yıldır benim şahit olduklarımı göz önüne getirdiğimde ve önceki zamanlara da zihinsel bir yolculuk yaptığımda tespitin çok doğru olduğunu düşündüm ve rahatsız oldum. İstisnalarının her zaman olduğuna ve olacağına da inandığım o tespit şöyle:

“Haksızlıktan şikâyet edenler, haksızlığa uğrayanlardır. Eğer güçleri yetseydi, haksızlık etmek fırsatını bulan herkes haksızlık ederdi.” (359-360)

Ünlü bilim kurgu yazarı H.G. Wells ise “Görünmez Adam” (The Invisible Man, 1897) adlı bilimkurgu romanında, bilim ve ahlak çatışmasını konu alır. Roman, Griffin adlı bir bilim insanının ışığı kırma (kırılma) yoluyla görünmezlik elde etmesiyle başlar. Ancak bu buluş, onu yalnızca fiziksel değil, ahlaki açıdan da “görünmez” kılar. Toplumdan izole olan Griffin, giderek güç manyağına dönüşür ve görünmezliğini suç işlemek için kullanır. Sonunda kontrolsüz hırsın yıkıcı sonuçlarıyla yüzleşir. Bu romandaki kahramanımız, istediğinde eski haline........

© Dikgazete.com