“Özetle kadın, seçmek ve seçilmek hakkını elde etmelidir. Çünkü demokrasinin mantığı bunu gerektirir. Çünkü kadının savunacağı menfaatler vardır. Çünkü kadının topluma karşı yerine getireceği görevler vardır. Çünkü kadının siyasi haklarını uygulaması kendisi için faydalıdır.” (Vatandaş İçin Medeni Bilgiler, 1930)

Türkiye’de, 5 Aralık 1934 tarihinde Anayasada ve Seçim Kanununda yapılan değişiklikle Türk kadınlarına milletvekili seçme ve seçilme hakkı verildi. Genellikle göz ardı edilir: Bazı Avrupa ülkelerinden de önce, 1934 yılında, Atatürk Türkiye’sinin Türk kadınlarına seçme ve seçilme hakkı vermesi, anlık bir karar değil, en az 10 yıldır devam eden bir hazırlığın sonucudur.

Kurucu Önder M. Kemal Atatürk, daha 1924 Anayasası hazırlanırken Türk kadınlarının da seçme-seçilme hakkına sahip olmasını arzulamış, ancak Türk kadınına seçme seçilme hakkı veren Anayasa taslağının bu yöndeki maddesi, TBMM’de önce yanlışlıkla kabul edilmiş, ancak daha sonra tekrarlanan oylamada reddedilmişti. Bunun üzerine Atatürk, meclisi ve halkı bu konuda bilgilendirmek, bilinçlendirmek için manevi kızlarından Afet İnan’ı ve bazı aydınları seferber etti. Bu konuda mücadele eden Türk Kadınlar Birliği ile iletişim içinde oldu. Sonraki 10 yıl içinde meclis ve kamuoyu hazırlandı ve adım adım, aşama aşama (1930-1933 ve 1934 yıllarında yerelden ulusala, muhtarlıktan milletvekilliğine) Türk kadınının, seçme ve seçilme hakkına sahip olması sağlandı.

Türk kadınlarına seçme ve seçilme hakkı verilmesi için geçen bu 10 yıllık hazırlık sürecinin (1924-1934 arası) en önemli çalışmalarından biri “Vatandaş İçin Medeni Bilgiler” (2 cilt) kitabıdır. Kitabın 1.cildinin önemli bölümleri Atatürk tarafından yazıldı, Afet İnan kitabın girişinde bazı bölümleri Atatürk’ün yazdığını, bazı bölümleri ise Tevfik Bıyıklıoğlu ve kendisine yazdırdığını belirtmiştir. Atatürk de 18 Eylül 1931’de Başbakan İsmet Paşaya yazdığı notta “Kitaplar yazılırken ve yazıldıktan sonra bizzat alakadar oldum” demiştir. (Atatürk’ün Bütün Eserleri, C.23, s.15) Kitap 1930 yılında yine Afet İnan imzasıyla yayınlandı. Bu kitap, Atatürk’ün isteği ve Talim ve Terbiye Dairesinin kararıyla 1931 yılında Türkiye’de ortaokullarda ve liselerde ders kitabı olarak da okutulmaya başlandı.

Avrupa’nın “faşizm çağını” yaşamaya başladığı bir dönemde, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Kurucu Cumhurbaşkanı M. Kemal Atatürk, önemli bölümlerini bizzat kaleme aldığı ve yakından ilgilendiği bir ders kitabında Türkiye Cumhuriyeti’nin çocuklarına, gençlerine ve halkına “ulus” ve “yurttaş” olmanın anlamını, “laikliğin”, “demokrasinin”, “özgürlüklerin” ve “kadın haklarının” önemini anlatmayı gerekli görmüştü. Üstelik o sırada Türkiye’de de tek parti iktidarı vardı.

Atatürk’ün “Vatandaş İçin Medeni Bilgiler” kitabında uzun uzun anlattığı konularının başında demokrasi gelmektedir. Kitapta Atatürk’ün yaptığı şu demokrasi tanımı, sadece o günler için değil bugünler için de çok önemli ve anlamlıdır:

“Artık bugün demokrasi daima yükselen bir denizi andırmaktadır. Yirminci yüzyıl birçok baskıcı hükümdarların bu denizde boğulduğunu görmüştür. Rus Çarlığı, Osmanlı Padişahlığı ve Hilafeti, Almanya ve Avusturya Macaristan İmparatorlukları bunların başlıcalarındandır…”

“Bizim bildiğimiz demokrasi siyasidir. Onun hedefi, milletin yönetenler üzerindeki denetimi sayesinde siyasi özgürlüğü sağlamaktır…”

“Yetkisi sınırlı dahi olsa hükümdarlık demokrasiye, milli hâkimiyet ilkesine uygun değildir.”

“Demokrasi fikirdir, kafa meselesidir. Herhalde bir mide meselesi değildir. Hükümet prensibi de bir adalet muhabbetini ve ahlak fikrini gerektirir... En nihayet demokrasi eşitlikçidir... Demokrasinin bu ferdi ve eşitlikçi özelliğinden genel ve eşit oy prensibi çıkar.”

“Vatandaş İçin Medeni Bilgiler” kitabında........

© Cumhuriyet